Leer jonge mensen zo vroeg mogelijk dat binnen een ecologisch systeem alles samenhangt. Dat ingrijpen op de ene plek invloed heeft op de andere, betoogde natuurfilosoof Jozef Keulartz tijdens zijn afscheidsrede woensdag.

Keulartz eindigt zijn rede met een passage uit het boek Island van de Britse schrijver Aldous Huxley. De hoofdpersoon belandt op een idyllisch eiland en bezoekt op een bepaald moment een basisschool. Op de vraag welke les de kinderen krijgen, is het antwoord ‘ecologie’. ‘Is dat niet te moeilijk?’, vraagt de hoofdpersoon, waarop de leraar zegt dat het juist daarom zo belangrijk is. Waarom tijd verdoen met onvolledig, gesimplificeerd onderwijs? Leer ze dat alles met elkaar verbonden is. Zodra jonge mensen dat begrijpen, is wat daar op volgt alleen maar makkelijker te leren. ‘En dat vind ik een uitstekende aanbeveling’, aldus Keulartz.

Quanat
In een helder, toegankelijk afscheidscollege vertelt Keulartz over eeuwenoude duurzame ecologische systemen in zowel de Westerse als niet-Westerse wereld. Hij vertelt over quanats, een duurzaam ondergronds irrigatiestelsel uit Iran dat op een bepaald moment in een groot deel van de wereld in gebruik was en over de Nederlandse vloeiweiden die gras- en hooilanden van water voorzien.
De quanats zijn in verval geraakt en vervangen door een puttenstelsel dat het mogelijk maakt om op korte termijn sneller water op de pompen. De Nederlandse vloeiweiden zijn grotendeels ingewisseld ten faveure van moderne bemesting.

Korte termijn
Deze meer moderne vervangers leveren op korte termijn veel op, de productie van de landbouwproducten neemt bijvoorbeeld snel toe, maar ze hebben consequenties voor het duurzame systeem. Keulartz: ‘Het bemesten heeft er toe geleid dat Europa wordt verstikt door stikstof.’ De conclusie? ‘Het belang op korte termijn wint het altijd van het langetermijnbelang.’ Wat ons weer terugbrengt op Island. Leer mensen dat alles deel uitmaakt van een systeem. / Mark Merks / Foto Tom BKK Ceative Commons

De rede van Keulartz vormde het slotstuk van een symposium over Natuur in Nederland, georganiseerd door het Institute for Science, Innovation and Society (ISIS) ter ere van zijn afscheid als bijzonder hoogleraar Duurzaamheid en Levensbeschouwing.