Het maken van moeilijke rekensommen gaat niet goed samen met acute stress. Toch blijkt het stresshormoon cortisol onze intellectuele prestaties juist te verbeteren. Dat ontdekten onderzoekers van het Donders Institute. Met behulp van hersenscans onderzochten ze wat cortisol doet in het brein.

Schommel
Hoofdonderzoekster Marloes Henckens van het Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour aan de Radboud Universiteit: ‘Wanneer iemand blootgesteld wordt aan acute stress, gaat dat vaak ten koste van diens cognitieve prestaties. Stel je voor dat je voor dat je lastige rekensommen moet doen, terwijl je op een hoge wiebelende schommel staat. Dat lukt niet goed. Het hersengebied dat verantwoordelijk is voor hogere cognitieve functies, de prefrontale cortex, wordt namelijk onderdrukt door stress. We vermoeden al langer dat het stresshormoon cortisol hierbij betrokken is, maar wat het precies doet in het brein was nog onduidelijk.’

Scannen
Om dat te onderzoeken werd de hersenactiviteit van 72 proefpersonen gemeten in de MRI scanner. Uit dierstudies was al bekend dat cortisol zowel snelle als langzame effecten heeft. Daarom werden de proefpersonen in drie groepen verdeeld. Eén groep kreeg cortisol vier uur voor het scannen (om de langzame effecten te meten), één groep kreeg cortisol een half uur voor het scannen (om de snelle effecten te meten) en één groep kreeg een placebo ter controle. De proefpersonen kregen een lastige geheugenwerktaak – waarvoor de prefrontale cortex nodig is – te doen terwijl ze in de scanner lagen.

Langzame effecten
Wat bleek? De mensen die cortisol vier uur voor de taak hadden gekregen presteerden beter dan de andere twee groepen. Ze reageerden sneller, maakten minder fouten en hun hersenactiviteit in de prefrontale cortex was hoger. ‘Een opmerkelijk resultaat’, constateert onderzoekster Marloes Henckens. ‘Onze resultaten lijken erop te wijzen dat cortisol een cruciaal hormoon is in het herstel van stress; dat iemand er weer bovenop komt. Bovendien blijkt uit deze studie dat het een groot verschil maakt op welk moment je de effecten van cortisol meet. De meeste onderzoekers proberen namelijk de directe effecten van cortisol vast te stellen en meten wanneer de hormoonniveaus het hoogst zijn. Dit onderzoek laat zien dat de langzame effecten minstens zo belangrijk zijn.’

De resultaten zijn maandag 21 maart gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift The Proceedings of the National Academy of Sciences. De uitkomsten sluiten overigens aan bij eerder onderzoek dat Henckens en haar collega’s in september 2010 publiceerden in de Journal of Neuroscience. /Bets Berntsen.