Een cultuuromslag bij de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandse Bank zal eerder leiden tot effectiever toezicht dan beperking van de aansprakelijkheid, zoals beide toezichthouders willen. Aansprakelijkheidsbeperking leidt in het slechtste geval tot een al te kordaat optreden van toezichthouders die daarmee de grenzen van hun bevoegdheden overschrijden. En dat is niet wenselijk in een democratische rechtsstaat, meent professor Danny Busch, hoogleraar Financieel Recht aan de Radboud Universiteit Nijmegen. In zijn oratie  op 26 januari besprak Busch de voor- en nadelen van zo’n aansprakelijkheidsbeperking.

Angst voor schadeclaims
De Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandse Bank hebben het kabinet gevraagd om een aansprakelijkheidsbeperking. Na de kredietcrisis zijn de financiële toezichthouders beducht geworden voor schadeclaims. Volgens Busch leidt beperking  niet tot effectiever toezicht.
Het idee van die beperking komt van de Commissie De Wit, de commissie die onderzoek deed naar de aanpak van de financiële crisis. Omdat  toezichthouders bang zouden zijn voor aansprakelijkheidsclaims, stellen zij zich terughoudender op dan wenselijk, constateerde de Commissie De Wit. Als die aansprakelijkheid ingeperkt wordt zullen toezichthouders zich minder terughoudend opstellen en effectiever toezicht gaan houden, zo meende de commissie.

Bedrijfscultuur
Maar volgens professor Busch is het de vraag of de toezichthouders bang zijn voor aansprakelijkheidsclaims:  ‘DNB ontkent dit in haar jaarverslag over 2009 in elk geval expliciet.’ Belangrijker vindt de hoogleraar, dat de angst voor aansprakelijkheid ongegrond is: ‘ De kans dat toezichthouders met succes aansprakelijk worden gesteld is erg klein.’ Dat komt volgens Busch vooral omdat de toezichthouders al over een zekere beoordelingsmarge beschikken die door de rechter moet worden gerespecteerd. Busch veronderstelt dat veronderstelde angst misschien ook het gevolg is van een heersende bedrijfscultuur. Die angst kan eerder weggenomen worden door het reëler inschatten van risico’s door de toezichthouders zelf, dan door aansprakelijkheidsbeperking. Dat gaat nu waarschijnlijk ook gebeuren met de door de DNB aangekondigde cultuuromslag.

Te kordaat optreden niet wenselijk in rechtstaat
Zelfs een  een volledige immuniteit voor aansprakelijkheid geeft geen  effectiever toezicht. Weliswaar is er dan geen vrees meer  voor aansprakelijkheidsclaims, want die worden zonder pardon afgewezen. Maar ook dit zal volgens Busch geen effectiever toezicht opleveren. Als toezichthouders  niet meer aansprakelijk gesteld kunnen worden wegens opzet en grove schuld, bestaat het gevaar dat ze  al te kordaat gaan optreden en over de grenzen van hun bevoegdheden heen gaan. En dat is niet wenselijk  in een democratische rechtsstaat.