In De Stem van Van der Heiden geeft parlementair historicus Peter van der Heiden commentaar op actuele politieke gebeurtenissen. Vandaag: Komt er voor Pasen nog witte rook uit het Catshuis?

Vergeleek ik vorige week de moeizame totstandkoming van het akkoord in het Catshuis met de problematische geboorte van het wangedrocht Van Agt-Den Uyl – dat na een mislukte abortuspoging al snel geëuthanaseerd werd – er is ook een andere analogie denkbaar. Weer een met Van Agt in de hoofdrol, maar met een volstrekt andere afloop. Sta mij toe u even mee te nemen naar het jaar 1977, de formatie van wat het tweede kabinet-Den Uyl moest worden.

Vertraging
Na een winst van 10 zetels was het overduidelijk dat de PvdA weer zou gaan regeren. Maar, deze formatie staat niet voor niets bekend als de ‘overwinningsnederlaag’ van de sociaaldemocraten. Arrogant geworden door zo veel kiezersgunst meende de PvdA het kersverse CDA haar wil op te kunnen leggen, maar de christendemocraten hadden juist hun vrije val van de voorgaande tijd kunnen ombuigen in ook een bescheiden winst. Hernieuwd zelfvertrouwen daar dus, gecombineerd met vier jaar vernedering onder Den Uyl (en beste studenten, dit was het juiste antwoord op de betreffende tentamenvraag) waardoor de formatie na maanden vast liep.

Het idee
Van Agt toog daarop aan het formeren met Wiegel. Moeizaam, volgens de buitenwacht. Zorgelijke gezichten van de onderhandelaars – maar alles voor de publieke tribune en om de linksere CDA-geesten rijp te maken voor de overstap naar de VVD. Hoogtepunt in deze formatie was het gedoe rond de waslijst aan veranderingen die het CDA in het concept-regeerprogram wilde doorvoeren. Wiegel reageerde met een exact even grote lijst, niet om tot achter de komma uit te onderhandelen, maar om het idee te geven dat er onderhandeld werd. Hij leverde zijn punten net zo snel weer in als hij ze indiende – maar voor de CDA-fractie leek het of er grote onderhandelingswinst werd geboekt. Overigens, CDA-onderhandelaar Van Agt was van deze strategie op de hoogte.

Witte rook
Zou een zelfde spelletje nu gespeeld worden? Doen ze alleen maar alsof ze onderhandelen, maar zijn ze er allang uit? De geruchten gaan dat er morgen witte rook komt uit het Catshuis, en het Paasakkoord (zelfs de naam zou al klaar liggen) gepresenteerd kan worden. De poppenkast van vorige week zou dan alleen maar uitgevoerd zijn om de achterbannen van CDA en PVV het idee te geven dat er hard onderhandeld is en de voorstellen niet klakkeloos zijn geaccepteerd.

Misschien moeten we oud-PvdA-kamerlid John Leerdam vragen hoe het zit. Ook hier schijnt hij meer van te weten dan hij op dit moment kan vertellen!