De universitaire opleiding voor het basisonderwijs hangt aan een zijden draadje: ‘Alle alarmbellen zouden moeten afgaan’
-
Foto ter illustratie: Lize Kraan.
Er heerst grote onrust onder medewerkers van de opleiding Pedagogische Wetenschappen van Primair Onderwijs (PWPO). De bezuinigingen komen daar zo hard aan dat er gevreesd wordt voor het voortbestaan van de opleiding. Docenten luiden de noodklok.
Karlijn van Weele is een van de docenten van Pedagogische Wetenschappen van Primair Onderwijs (PWPO) voor wie de tijd er komende zomer aan de universiteit opzit. Ze doorliep zelf de opleiding en is nu coördinator van het kunst- en cultuurvak, waaronder beeldende vorming, drama en jeugdliteratuur – allemaal verplichte kost voor basisschoolleerkrachten in spe.
Dat haar contract door de bezuinigingen niet wordt verlengd, vindt ze vooral voor de opleiding jammer. ‘Ik was graag betrokken gebleven om de opleiding verder te ontwikkelen. Gelukkig werk ik ook als orthopedagoog. Daar kan ik mijn ei ook in kwijt.’
Jonge opleiding
Basisscholen kampen met een kwantitatief én een kwalitatief lerarentekort. Vanuit die gedachte startte de Radboud Universiteit in 2018 met een eigen opleiding speciaal voor leerkrachten in het primair onderwijs. Zo zou de universiteit niet alleen extra docenten afleveren, maar ook nog eens het niveau van het onderwijs opkrikken.
‘Terechte zorgen’
Opleidingsdirecteur Ron Scholte noemt de zorgen over het voortbestaan van de PWPO-opleiding in een interview met Vox terecht. Maar dat de problemen alleen op die specifieke opleiding afkomen, wijst hij van de hand. ‘Wat bij PWPO speelt, speelt bij pedagogische wetenschappen net zo.’
Nu, zeven jaar later, hangt de toekomst van de opleiding Pedagogische Wetenschappen van Primair Onderwijs (PWPO) aan een zijden draadje. Als de aangekondigde bezuinigingsmaatregelen van de faculteit niet van tafel gaan, kan de opleiding geen vakbekwame leerkrachten meer afleveren, zo klinkt het in het Maria Montessorigebouw.
‘Wij zijn een opleiding met veel jonge docenten’, zegt hoogleraar Eddie Denessen, verantwoordelijk voor PWPO. ‘Veel mensen hebben bij ons een tijdelijke aanstelling waarin ze alleen onderwijs geven. We zijn in die zin nog niet goed verankerd in de faculteit. Dat maakt ons kwetsbaar.’
Al die docenten met een aflopend contract, zoals Van Weele, hebben de afgelopen weken een ontslagbrief gekregen. Het is een faculteitsbrede maatregel om de financiële tekorten het hoofd te bieden. Door inflatie, hogere salariskosten voor personeel en bezuinigingen uit Den Haag moet de hand op de knip.
Het leidt tot kopzorgen bij Denessen, die de taak heeft om de roosters voor volgend jaar in orde te maken. Verliest PWPO komende zomer al haar tijdelijke staf, dan is de opleiding in één klap 35 procent van haar onderwijspersoneel kwijt.
‘Voor de opleiding betekent het dat we straks zonder de goede mensen zitten’
Die gaten zijn op te vullen door docenten van andere opleidingen, zoals pedagogische wetenschappen, over te hevelen naar PWPO, zo wordt geopperd vanuit de bestuurslagen van de faculteit. Maar zo simpel is het niet, verzucht Denessen. PWPO maakt gebruik van docenten met heel specifieke expertises, die zelf vaak ook voor de klas staan. De ene weet alles over rekenonderwijs, de ander over klassenmanagement of handschriftonderwijs. ‘Je kunt niet zomaar iemand van pedagogische wetenschappen overhevelen naar PWPO en verwachten dat de kwaliteit van het onderwijs daarmee gehandhaafd blijft.’
Plan voor de lange termijn
‘Voor de opleiding betekent het dat we straks zonder de goede mensen zitten’, zegt Kim Cordewener, PWPO-docent van het eerste uur en voormalig opleidingscoördinator. Ze verwijst naar de roerige beginperiode van PWPO, waarin de opleiding veel kritiek te verduren kreeg – met name de pabo’s kwamen in het geweer tegen een puur academische opleiding voor basisschoolleraren. ‘Maar we hebben alles goed op de rit. De instroom van studenten is stabiel (rond de vijftig à zestig per jaar, red.), onze studenten zijn supergeliefd in het werkveld en we zijn op basis van de uitkomsten van de Nationale Studenten Enquête geoormerkt als topopleiding. Dag in dag uit zijn we bezig met een passie: het onderwijs beter maken.’
Dat de bezuinigingen alles wat is opgebouwd nu in gevaar brengt, kan er bij Cordewener niet in. ‘Alle alarmbellen zouden moeten afgaan, maar het lijkt alsof het besef van de gevolgen voor de opleiding niet is doorgedrongen bij de bestuurders.’ Wat er volgens Cordewener ontbreekt, is een plan voor de lange termijn. ‘Ik snap dat er bezuinigd moet worden, maar doe dat op een doordachte, duurzame manier. Niet zo.’
‘Reoganiseren doe je tenminste nog met een plan. Dat ontbreek nu volledig’
‘Rücksichtslos’, noemt ook docent Linda Reus de aanpak. ‘Ze beëindigen gewoon alle tijdelijke contracten. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen opleidingen; sommige opleidingen treft die maatregel harder dan andere. PWPO belachelijk hard.’
De docenten krijgen te horen dat het faculteitsbestuur op deze manier een reorganisatie probeert te voorkomen, waarbij ook de banen van de vaste staf op de tocht komen te staan. Dat klinkt lovenswaardig, maar volgens Reus is de huidige aanpak niet veel beter. ‘Reorganiseren doe je tenminste nog met een plan. Dat ontbreekt nu volledig.’
Maatschappelijk probleem
Ronduit beledigend, aldus docenten Van Weele, Cordewener en Reus, is dat de meerwaarde van PWPO nu ter discussie staat. ‘Terwijl je maar een krant hoeft open te slaan en je al leest over het lerarentekort’, zegt Reus.
Cordewener: ‘We zien dat onze opleiding werkt – we leveren goede leerkrachten af en dragen bij aan het verkleinen van een maatschappelijk probleem.’ Ze laakt ook de informatievoorziening vanuit het bestuur. ‘We voelen ons niet serieus genomen door de holle antwoorden die we krijgen. We zijn het erover eens met z’n allen: als deze maatregelen niet van tafel gaan, kan PWPO niet blijven bestaan.’
Mocht de opleiding over een aantal maanden toch groen licht krijgen om gaten op te vullen met tijdelijk personeel, dan wordt dat een heel moeilijk verhaal, stellen de docenten. Rond deze tijd van het jaar maken basisscholen de formatie voor het komende schooljaar rond. PWPO-docenten die een ontslagbrief hebben gekregen, zullen eieren voor hun geld kiezen en meer uren voor de klas gaan staan, verwachten zij.
Ook Van Weele hoeven ze, waarschijnlijk, niet meer te bellen. ‘Als ik de kans krijg om mijn contract bij mijn andere werk uit te breiden, zal ik niet twijfelen om dat te doen.’
Docent managementwetenschappen schreef op 25 maart 2025 om 09:08
Erg verdrietig dat deze belangrijke opleiding zo in problemen komt door keuzes van het management. Goede, jonge, enthousiaste docenten die broodnodige docenten afleveren voor de sector waarin de grootste tekorten bestaan. Als er ooit een opleiding was waarvoor de slogan ‘je bent nodig’ van toepassing was, dan is het deze. Het lijkt mij een uitgelezen mogelijkheid voor de RU om te laten zien dit soort slogans niet enkel toffe marketing is, maar dat ze pal voor deze opleiding gaan staan en deze niet de nek omdraaien. In een tijd waarin de waarde van universiteiten voor de maatschappij ernstig in twijfel wordt getrokken, zou dat een krachtig signaal zijn.
De frase ‘reorganisatie voorkomen’ werd op onze faculteit ook gebruikt als doel dat alle andere middelen heiligt. Het bevestigt wat we al wisten van de academie: tijdelijke staf is er om gaten te vullen en daarna weg te gooien, vaste staf is heilig.
Daarnaast heb ik begrepen van medezeggenschapsleden dat ‘reorganisatie voorkomen’ een middel is om de medezeggenschap buitenspel te zetten, en dat wat ze nu doen feitelijk eigenlijk ook al een reorganisatie is, maar dat ze dit niet zo noemen om (wederom) de medezeggenschap buitenspel te zetten. Ik heb geen sluitend bewijs gezien dat dit echt zo is, de vraag voor de lezer is dus in hoeverre u de RU kent als een werkgever die medezeggenschap serieus neemt.
collega FSW schreef op 25 maart 2025 om 22:16
Het klinkt een beetje zo alsof het voor het opleiden van leraren heel erg is dat deze opleiding verdwijnt. Maar studenten kunnen ipv naar de PWPO gewoon naar de ALPO, krijgen studenten zelfs twee diploma’s in een keer. Dus voor de toekomstige leraren maakt het niet veel uit, ze kiezen nu al vaker ALPO dan PWPO.
Wat men zich wel af kan vragen is waarom een studie na 7 jaar nog steeds zo is ingericht dat het voor de kerntaken zo veel op tijdelijk staf leunt. Het management van deze opleiding zat gewoon te slapen en heeft (financiële) zaken niet op orde. Nu zitten ze met de gebakken peren en proberen ze op deze manier druk uit te oefenen om een betere behandeling te krijgen dan de rest. Ik snap dat collega’s van andere PWO opleidingen dan de solidariteit missen en zich onveilig voelen (zie interview met de opleidingsdirecteur in VOX). Ik vind wat meer zelfreflectie en wat minder zelfingenomenheid hier toch echt op z’n plaats.
Ook een collega van FSW schreef op 26 maart 2025 om 06:02
Mijn collega bij FSW gaat er hier vanuit dat een ALPO traject hetzelfde is als een PWPO opleiding en dat studenten bij een eventueel stoppen van de opleiding direct een alternatief hebben. ALPO en PWPO zijn alleen zo verschillend van elkaar dat het juist goed is dat mensen die interesse hebben om leerkracht te worden iets te kiezen hebben en dat doen ze nu dus ook. Veel ALPO’ers willen geen PWPO doen en omgekeerd ook niet. Als deze keuze weg is dan raak je mensen kwijt die potentieel leerkracht wilden worden en dat valt in deze tijd met een enorm lerarentekort gewoon niet uit te leggen.
Als we het dan over slecht management hebben: misschien goed om te vermelden dat PWPO onder het opleidingsinstituut van PWO valt. De opleidingsdirecteur van Pedagogische Wetenschappen is ook eindverantwoordelijk voor PWPO en heeft deze situatie dus zover laten komen.
collega FSW schreef op 28 maart 2025 om 08:57
@ Ook een collega FSW: niemand zegt dat die twee opleidingen hetzelfde zijn. Wat ik zeg is dat er andere mogelijkheden zijn om opgeleid te worden tot leraar. En als de PWPO studenten niet hadden kunnen kiezen voor PWPO, hadden ze een plek elders gevonden om hun beroepswens te kunnen vervullen.
En idd, de PWO opleidingsdirecteur is eindverantwoordelijk, vooral voor het budget. Er zijn/waren andere PWPO directeuren die inhoudelijk verantwoordelijk zijn/waren. Bij opbouw van de opleiding had de toenmalige PWO directeur (toen ook verantwoordelijk voor de PWPO) gewoon met zicht op de toekomst en financiën dingen beter moeten regelen. En deze PWPO professoren weten ook sinds maanden dat tijdelijke contracten niet verlengd gaan worden. Maar ipv hun staff daarop voorbereiden en naar oplossingen zoeken hoe de gaten gevuld kunnen worden gingen ze ervan uit dat de regels niet voor hun gelden. Ik vind zo gedrag ongepast, vooral van de verantwoordelijke professoren (dat de staff hoopt op een andere gang van zaken begrijp ik wel).
Wat mij niet aanstaat in dit stuk is dat hier gesuggereerd wordt dat docenten opleiden belangrijker is dan wat dan ook, ook belangrijker dan mensen opleiden die in de jeugdzorg terecht komen zoals bij PWO gebeurd. Deze bezuinigingen treffen IEDEREEN heel hard, en dat is voor IEDEREEN heel vreselijk.