Hoe ziek is de politiek? Is de kiezer de weg kwijt? We staan voor de vijfde Tweede Kamerverkiezingen in tien jaar tijd, op een moment dat de binding met politieke partijen lager dan ooit lijkt te zijn. In het vierde en laatste deel van de Vox-stembusserie politiek filosoof Evert van der Zweerde: ‘Burgers zijn passief.’ Zijn we verkiezingsmoe in Nederland? ‘Ja, ik denk wel dat er zoiets aan de hand is, maar niet door te veel verkiezingen. We hebben een gevestigd bestel. Al op de middelbare school leren we dat er eens in de vier jaar Tweede Kamerverkiezingen zijn. We groeien toe naar de leeftijd waarop we mogen stemmen, maar raken al snel teleurgesteld als blijkt dat die stem in de praktijk niet zo veel waard is. De Franse filosoof Bernard Manin spreekt over een audience democracy: wij zijn beoordelende toeschouwers geworden. Politici moeten permanent campagne voeren. Wij zitten bij wijze van spreken met een stemkastje voor de televisie: u kunt nu kiezen wie de leukste is.’ Hoe komt dat? ‘Het electoraal bestel dekt maar een klein deel van wat er politiek gebeurt in Nederland, zeker na decennia van depolitiserend beleid. We zitten in de val: we hebben een stabiel en eerlijk systeem ontwikkeld dat we ook niet echt kwijt willen. Maar het zit zo in elkaar dat politici bijna wel moeten liegen. Als Pechtold wordt gevraagd of de verkiezingen zullen uitlopen op een tweestrijd tussen Samsom en Rutte, kan hij natuurlijk niet met ja antwoorden. Daarmee geeft hij toe dat D66 overbodig zou zijn. Wat je ziet, is dat de klassieke ideologieën verdwenen zijn. De SP noemt zichzelf een socialistische partij, maar heeft niets met socialisme te maken. De SP presenteert varianten van liberalisme. Ook deze partij zegt dat het Nederlandse bedrijfsleven kansen moet krijgen. Maar ideologie heeft nog een andere betekenis. Het ‘feest van de democratie’ heeft zelf een sterke ideologische kant. De boodschap is dat deze verkiezingen zijn waar het politiek gezien over gaat. Het doel is dat mensen gaan stemmen en legitimiteit verschaffen aan het bestel.’ Wat moeten partijen doen om de kiezer weer aan zich te binden? ‘Mensen buiten het politieke circus krijgen het gevoel: we zijn nodig zolang er verkiezingen zijn, daarna zijn we vergeten. Een van de effecten van ons bestel is dat we passief zijn. We kijken wat er wordt aangeboden en doen precies één duit in het zakje. Persoonlijk denk ik niet dat het de partijen zijn die iets kunnen of moeten doen om de kiezer weer aan zich te binden. Burgers moeten zich realiseren dat ze meer zijn dan ‘kiezer’. Mensen zullen zich rond bepaalde problemen gaan verenigen. In België is het burgerinitiatief G1000 gelanceerd. Veel energie komt los bij een vraag als: hoe zou je dit of dat aanpakken? Als de Haagse politiek al iets kan doen aan de huidige verkiezingsmoeheid, dan is dat door meer verantwoordelijkheid en macht te geven aan het lokale niveau. De rol van gemeenten is compleet uitgehold, terwijl betrokkenheid van burgers in hun eigen omgeving begint.’ Elke dag mag de geïnterviewde een vraag stellen aan een van de partijen. Evert van der Zweerde wil van Corry-Anne Everse, secretaris van de jongerenafdeling van de SGP en rechtenstudente aan de Radboud Universiteit, weten:  ‘Stel dat de SGP de grootste partij zou worden en Kees van der Staaij minister-president, wat zou dan de godsdienstpolitiek van die regering zijn?’ Everse: ‘Dat zou betekenen dat een meerderheid van de kiezers de standpunten van de SGP steunt en christelijke waarden belangrijk vindt. Wij hechten belang aan twee zaken: een politiek die geïnspireerd is op Gods woord en het recht op godsdienstvrijheid. Geloofsovertuigingen dienen gerespecteerd te worden, omdat het om mensen gaat. De SGP staat er weliswaar om bekend dat we niet al te positief staan tegenover moslims, maar gaat vooral om de Islam zelf. Met moslims is niets mis, maar sommige gewelddadige waarden waarop de Islam is gestoeld, delen wij niet. Zoiets als sjaria-wetgeving. Dat gaat ons simpelweg te ver.’ / Jorg Leijten, fotomontage Dick van Aalst