Om de zittende regering te laten struikelen stemde de grootste Slowaakse oppositiepartij tegen de uitbreiding van het Europese noodfonds EFSF, ondanks dat zij principieel voor uitbreiding was. Nu, nog geen vierentwintig uur na de val van het Slowaakse kabinet is een akkoord bereikt en doet Slowakije mee aan de uitbreiding van het noodfonds. Wij vroegen deskundigen of hier sprake is van een staaltje nooit eerder vertoond politiek opportunisme.

Evert van der Zweerde, hoogleraar Politieke filosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, vindt het je reinste koehandel: er wordt iets binnengesleept met middelen die niets met de eigenlijke kwestie van doen hebben. ‘Dergelijke taferelen zijn tot op heden niet in Nederland voorgekomen, niet zo opzichtig. Het laatste kabinet Balkenende is wel gevallen over de missie in Afghanistan. Er werd toentertijd wel gespeculeerd dat de oppositie slechts nieuwe verkiezingen voor ogen had.’

Van der Zweerde sluit niet uit dat dergelijke Slowaakse taferelen ooit in Nederland plaats zullen vinden. Het zou wel iets nieuws zijn. ‘Ik denk dat een nieuwkomer als de PVV best tot zoiets in staat zou kunnen zijn. Het is echter de vraag wat een politieke partij hiermee bereikt. De hele politiek, dus ook de oppositie, zou voor de zoveelste keer in een kwaad daglicht komen te staan. Het is bovendien niet goed voor de geloofwaardigheid. Een partij die op deze manier politiek bedrijft, welke het ook is, zou mijn stem in ieder geval niet krijgen.’

Ongebruikelijk

‘Erg ongebruikelijk’, reageert Anne Bos, onderzoeker bij het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis, wanneer de kwestie haar wordt voorgelegd. ‘Dat een oppositiepartij er op uit is een kabinet te laten vallen is op zich wel begrijpelijk. Maar probeer deze opportunistische keuze maar eens uit te leggen aan de kiezer.’

Bos werkt aan een proefschrift over afgetreden bewindslieden en de politieke conflicten die aan het aftreden ten grondslag liggen. ‘Ik kan me niet voorstellen dat zoiets in Nederland zou gebeuren. Toen dezelfde kwestie recentelijk speelde in Nederland, stemde de PvdA voor het voorstel, omdat zij vonden dat ze het vanwege hun principiële standpunt niet konden uitleggen tegen te stemmen.’

Wel is het interessant om te zien wat er bij de volgende verkiezingen gaat gebeuren. Bos: ‘Eigenlijk geldt het adagium ‘wie breekt, betaalt’ dus wie het kabinet doet vallen, zal dat moeten bekopen met stemmenverlies .’ En in dit geval is niet helemaal duidelijk wie de Slowaakse regering heeft doen struikelen. Het is immers de liberale coalitiepartij die weigerde met de coalitie mee te stemmen. Bos: ‘Wiegel zei ooit over het ‘nut’ van oppositievoeren: ‘als je je verstand gebruikt, weet je dat het kabinet pas valt als een van de partijen binnen de coalitie het zat is.’ / Joep Sistermans & Mark Merks

Dinsdag 1 november is Evert van der Zweerde één van de sprekers tijdens het door het Soeterbeeck-programma georganiseerde symposium De staat van de democratie. Kwesties zoals deze zullen daar ter sprake komen.