Een total body scan die haarfijn blootlegt aan welke kwaaltjes je lijdt – klinkt perfect, toch? Nee, zo betoogt bijzonder hoogleraar Gezondheidsrecht Jos Dute vanmiddag tijdens zijn oratie. De tests werken nauwelijks en kosten de maatschappij klauwen met geld. ‘Zo’n test kan je vandaag gezond verklaren terwijl je de dag erop dood in bed ligt.’ ‘Als de scans zouden doen wat ze beloven dan zouden ze fantastisch zijn’, zegt Jos Dute, de bijzonder hoogleraar Gezondheidsrecht die vanmiddag zijn oratie houdt. ‘Een soort gezondheids-apk die je precies vertelt hoe je lichaam er voor staat. Maar helaas, een lichaam is geen auto en die kun je dus ook niet als dusdanig testen.’ De tests zijn in Nederland door de Wet op bevolkingsonderzoek verboden, maar talloze Nederlanders laten zich jaarlijks in Duitsland testen. Met alle gevolgen van dien. Het grootste probleem is dat mensen na zo’n test allerlei kwaaltjes onder de leden denken te hebben, terwijl dat in werkelijkheid niet zo is of geen kwaad kan. Of juist het tegenovergestelde. ‘Je kunt bij wijze van spreke vandaag door zo’n test gezond verklaard worden en morgen dood in je bed liggen’, zegt Dute. Vaker gebeurt het omgekeerde. ‘Ze zouden bij jou waarschijnlijk ook ergens een verkeerd vlekje of een abnormale waarde vinden – ook al ben je in principe gezond. Een voorbeeld: bij oudere mannen toont zo’n scan vaak aan dat er een carcinoom (een soort kwaadaardig gezwel, red.) in de prostaat wordt gevonden. Zo’n man schrikt daarvan en laat dit direct weghalen. In werkelijkheid heeft de helft tot driekwart van de oudere mannen zo’n carcinoom op de prostaat en kan dat in de meeste gevallen totaal geen kwaad.’ Zo’n verkeerde of overdreven diagnose is niet alleen vervelend voor de patiënt (die eigenlijk dus geen patiënt is), maar jaagt de gehele maatschappij ook op kosten. ‘De gezondheids-apk zelf komt voor rekening van de individu, maar het leidt erg vaak ook tot duur vervolgonderzoek dat wel voor rekening van het collectief komt. Natuurlijk wordt er soms daadwerkelijk iets serieus ontdekt. Toch zal iedere expert op dit gebied je vertellen dat dat niet opweegt tegen de vervolgkosten en de bezwaren van zo’n test.’ Volgens Dute moet Nederland er dan ook trots op zijn een wet te hebben die zo’n ongerichte screening verbiedt. ‘Zo’n verbod is de eerste stap, maar ik vind dat de overheid er meer aan moet doen om de ratio achter de wetgeving uit te leggen. Ik snap er dan ook niets van dat minister Schipper in augustus zei dat de total body scans onder voorwaarden wellicht toch toegestaan worden – een totaal verkeerd signaal als je het mij vraagt.’ /  Tim van Ham De oratie is om 15.45 uur in de aula.