Gokken om je studiebeurs aan te vullen? Er zijn genoeg studenten die een poging wagen. Het drietal dat Vox sprak, werd echter geen Koning TOTO. Ze trokken aan de rem toen het uit de hand dreigde te lopen.

Toen hij om drie uur ’s nachts nog op Braziliaanse voetbalwedstrijden aan het wedden was en zijn slaap er flink onder begon te lijden, wist letterenstudent Mark* (21) dat er iets mis was.

‘Ik had het met een vriend over een verslaafde kennis en toen dacht ik: dit heb ik ook met gokken, en dat wil ik niet meer. Toen ben ik gelijk helemaal gestopt. Ik heb TOTO en Unibet verwijderd van mijn telefoon.’

Ook voor rechtenstudent Niels* (22) was het online gokken uiteindelijk niet leuk meer. ‘De lol die ik had om vijftig euro winst, kon niet op tegen de last die ik had van veertig euro verlies een dag eerder.’ Het leidde bij Niels tot de vraag: waar doe ik het eigenlijk voor?

Niels weet nog wel waarom hij begon: verveling in de coronatijd. ‘In dat eerste jaar van de pandemie begon ik wat in te zetten op voetbalwedstrijden. Later ging ik over naar online spinnen (fruitmachines, red.) en online blackjack. Dat laatste spel vooral omdat je dan snel resultaat hebt en wat meer kunt inzetten dan bij het spinnen. Blackjack speel je ook makkelijk samen met vrienden.’

Bij Mark speelde verveling eveneens mee. ‘Ik was negentien en zat in een tussenjaar. Ik begon met wedden op Nederlandse voetbalwedstrijden, maar wilde de adrenalinerush vasthouden, dus ging ik meer wedstrijden zoeken om me in te verdiepen en op te gokken. Zo was ik uiteindelijk heel druk met de tweede divisies in Frankrijk en Italië. En als de wedstrijden in Europa stopten, wedde ik ’s nachts door op voetbal op andere continenten. Daar ging enorm veel tijd in zitten.’

Extra waarschuwing

Volgens cijfers uit 2021 van onderzoeksbureau Breuer&Intraval gokt 64 procent van de Nederlandse bevolking. Het merendeel (56 procent) doet mee aan een loterij. Studenten Niels en Mark horen bij de circa 5 procent van de Nederlanders die meedoen aan (online) gokkasten, casinospellen of weddenschappen op sportwedstrijden.

Dit zijn globale cijfers op basis van respondentonderzoek. Een preciezer beeld van het gokken in Nederland hebben we niet, zegt Arnt Schellekens. Hij is hoogleraar Verslaving en psychiatrie in het Radboudumc en tevens Nationaal Rapporteur Verslavingen voor het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. ‘We zien in de verslavingszorg niet veel mensen met een gokverslaving’, zegt hij.

‘Als de wedstrijden in Europa stopten, wedde ik ’s nachts door op andere continenten’’

‘Maar dat wil niet zeggen dat ze er niet zijn. We zouden er beter zicht op hebben als de gokindustrie gegevens zou delen, maar dat is tot nu toe niet gebeurd. Voor ons onderzoek en om preventie te verbeteren, zijn we zeer geïnteresseerd in de verschillen tussen de groep die af en toe een gokje waagt en mensen die heel veel geld aan gokken verliezen.’

Korte spellen met snel resultaat leveren het grootste gevaar voor een verslaving op, weet Schellekens. ‘Met name kortcyclische spellen waar je weinig invloed op kunt uitoefenen. Denk aan een fruitautomaat. Wat mij betreft zou je juist bij zulke spellen een extra waarschuwing moeten plaatsen, net als bij alcohol of risicovolle beleggingen. We weten dat deze snelle spellen het beloningscentrum in het brein van spelers sterk prikkelen. Als een speler lang moet wachten op een resultaat, is het minder spannend. Daarom werken verkeersboetes slecht. Omdat je de boete veel later ontvangt dan het moment waarop het vergrijp plaatsvond, pas je je gedrag minder aan.’

Dom geluk

De gokkende studenten in dit verhaal behoren niet tot de probleemgokkers, wil Schellekens benadrukken. Juist omdat ze tijdig aan de bel hebben getrokken. Zo vindt voormalig student Jasper* (26) de ‘gevaarlijke’ spellen juist vervelend, omdat hij er geen invloed op kan uitoefenen. ‘Een fruitautomaat vind ik niks aan’, zegt hij. ‘Dat is dom geluk. Zelfs bij roulette heb ik nog het idee dat ik meer invloed heb, omdat ik dan zelf kan bepalen op welke kleur ik denk dat het balletje gaat vallen.’

Jasper begon zo’n vijf jaar geleden, in zijn studententijd, met gokken. Een of twee keer per jaar een avondje Holland Casino, een of twee keer per maand inzetten op sportwedstrijden en in het verleden online casinospellen. ‘In totaal heb ik online 280 euro ingelegd en won ik uiteindelijk 282 euro. Dus in een jaar heb ik daar 2 euro aan verdiend, best een beroerd uurtarief.’ Een bezoek aan het casino beschouwt hij als een avondje uit. ‘Dan gaan we met een groep vrienden en spreken we onze limiet af. Ik ga er dan ook van uit dat ik dat geld kwijtraak.’ In zijn studententijd was die limiet 20 euro, vertelt Jasper. Nu hij en zijn vrienden werken, is het 50 euro.

Student Mark, die in zijn tussenjaar veel gokte, mocht vanwege zijn leeftijd en de regels van het gokplatform toen, maar 100 euro per week op zijn online gokaccount zetten. ‘Dat deed ik wel iedere week. Toen ik stopte, stond ik 300 euro in de plus.’ Hij zag ook vrienden die voor hogere bedragen casinospellen deden. ‘Dat risico vind ik te groot. In het casino win je nooit. Ik wil toch wel enige mate van invloed hebben.’

Gokstop

Hoogleraar Schellekens vermoedt dat loterijen en sportweddenschappen niet snel escaleren tot risicogedrag. Toch waarschuwt hij ook voor dit soort gokspellen. ‘Als je weet dat je verslavingsgevoelig bent, is het van belang weg te blijven van dit soort spellen. Je kunt inzicht krijgen in je gevoeligheid voor verslaving door te bedenken of je snel meer wil bij zaken als tabak of alcohol, of als je van jezelf weet dat je het risico loopt je te verliezen in verslavende spellen. De een is meer geconcentreerd op kortetermijnbeloning en geeft snel geld uit, de ander kijkt meer naar de lange termijn en spaart. Focus op kortetermijnbeloningen vergroot het risico op verslaving.’

‘Ik merkte dat verveling, in combinatie met verloren geld terug willen winnen, me op een gevaarlijk punt bracht’

Voor student Niels ging de lol er vanzelf af door het nare gevoel dat hij aan verliezen overhield. ‘Het hoogste bedrag dat ik er in één keer in heb gestoken, was 150 euro. Dat heb ik verloren en ook gewonnen. Ik merkte dat verveling, in combinatie met verloren geld terug willen winnen, me op een gevaarlijk punt bracht. Toen ben ik gestopt. Een vriend van me, die al werkte en voor meer geld speelde, heeft voor zichzelf een gokstop ingesteld. Via de kansspelautoriteit kun je dan instellen dat je minimaal zes maanden niet meer toegelaten wordt in een (online) casino. Voor hem was dat goed.’

Neerwaartse spiraal

De hoogleraar zou graag zien dat er meer aan preventie gedaan wordt. Hij vindt het zorgelijk dat de drempel om te gokken op de telefoon laag is. ‘Je mobiel heb je altijd bij de hand, bijna niemand ziet je spelen. Problematisch gokken kan samenhangen met andere psychische problematiek. Voor sommige mensen met ADHD kan gokken soms even focus en rust brengen. Wie angstig of somber is, kan er mogelijk wat afleiding in vinden en hoeft het huis niet uit. We weten echter ook dat deze aandoeningen een hoger risico geven op gokverslaving.’

Door een gokprobleem kunnen mensen in een neerwaartse spiraal terechtkomen, vertelt Schellekens. Hij wil dat het probleem meer bespreekbaar wordt. Huisartsen, studie- en loopbaanbegeleiders en psychologen zouden vaker naar gokproblemen moeten vragen. ‘Als iemand veel verzuim vertoont, moet je ook naar gokken vragen. De sociale omgeving is in dit geval echt belangrijk. Naast steun geven, heeft ze een signalerende functie. Een empathische confrontatie kan iemand in beweging brengen.’

Schellekens kent verhalen van vrouwen die in de prostitutie belandden om hun schulden te kunnen voldoen. Er is zelfs een link met suïcidaliteit. ‘Een derde van de mensen met gokverslaving denkt aan suïcide en de helft daarvan doet ook echt een poging. Als iemand in een sociaal isolement komt, lijkt dat soms nog de enige uitweg.’

‘Gokproblemen komen in alle lagen van de bevolking voor’

De studenten die Vox sprak, praten openlijk over hun gokgedrag. ‘Ik kan me niet voorstellen dat mijn vrienden het voor zich houden als ze een gokprobleem hebben’, zegt Jasper. ‘Gokken is in mijn vriendengroep geen taboe. Het is juist fijn om samen te spelen’, vindt Niels. Ook voor Jasper is samen wedden een deel van de lol. ‘Een wedstrijd kijken en dan allemaal vijf euro inzetten. Dan deel je samen de extra spanning.” Het moeten voor hem ook wedstrijden zijn die hij zelf interessant vindt of toch al ging kijken. ‘Toen er in de lockdown niks te doen was, gingen mensen nog wel op voetbalwedstrijden in Kazachstan inzetten, omdat dat de enige competitie was die nog actief was. Maar dat is niks voor mij.’

In Nederland is online gokken sinds 2021 legaal. Arnt Schellekens ziet dat de regels over bijvoorbeeld de zorgplicht niet duidelijk zijn en ook onvoldoende worden nageleefd. ‘Speellimieten werken goed als er maar twee gokbedrijven zijn, zoals in Noorwegen. Maar als je in Nederland je limiet hebt bereikt, dan ga je gewoon naar een van de tientallen andere aanbieders. Je zou de gokbedrijven aansprakelijk kunnen stellen voor schade die voortkomt uit gokken, als ze onvoldoende hebben gedaan om de gokker te beschermen. Dat is bijvoorbeeld in Oostenrijk gebeurd.’

De geïnterviewden zijn kritisch over de gokindustrie. ‘Ooit won ik, door stom geluk, 400 euro’, zegt oud-student Jasper. ‘Ik merkte gelijk dat ik moest oppassen. Het gaf me een iets te goed gevoel en de aandrang om meer te gokken. Op zo’n online platform krijg je dan veel mogelijkheden aangeboden om het gewonnen geld opnieuw in te zetten. Het geld van de site naar je bankrekening overmaken, is een stuk omslachtiger.’

Goksites blokkeren

De gokbedrijven doen hard hun best nieuwe spelers in te lijven, bijvoorbeeld door ze 50 euro extra speelgeld te geven als ze hun eerste 10 euro inzetten. Student Niels vindt het gevaarlijk voor jongeren die bijvoorbeeld net van school komen. ‘Goede waarschuwingen zijn in die gevallen belangrijk.’

Hoogleraar Schellekens ziet ook nog wel een rol voor de universiteit om aan preventie te doen. ‘Je kunt kijken of het haalbaar is om goksites te blokkeren via het wifinetwerk op de campus. Dat wil niet zeggen dat mensen dan niet meer gokken, maar het gaat om wat je uitstraalt. Door geen alcohol te verkopen in de Refter, geef je ook een signaal.’ Schellekens benadrukt verder het belang van communicatie. Deel verhalen over gokproblematiek. En denk niet dat weldenkende mensen geen problemen met gokken kunnen krijgen. ‘Gokproblemen komen echt in alle lagen van de bevolking voor.’

Geen van de gokkende studenten is uiteindelijk helemaal gestopt. Niels: ‘Zolang het leuk blijft, ga ik er nog even mee door.’ Mark is na een lange stop weer begonnen met wedden tijdens het WK voetbal. ‘Ik wed nog maar eens in de week. Inmiddels heb ik een drukker sociaal leven. Ik wil niet terug naar de tijd dat het zo mijn leven beïnvloedde, dat is het niet waard. Alleen vervelend dat ik nu amper nog wat win’, zegt hij lachend. ‘Als skeere student kan ik twintig euro extra best goed gebruiken.’*

 * De namen Mark, Jasper en Niels zijn op verzoek van de studenten gefingeerd.