Vrijdag lanceerde Netflix het tweede seizoen van 13 Reasons Why. De serie bespreekt onder andere zelfmoord, verkrachting, pesten, seksuele intimidatie en de manier waarop schoolcultuur aanzet tot dit gedrag. Op de Radboud Universiteit wordt de serie veel bekeken: hij is zelfs onderwerp van onderzoek.

‘De serie gaat over Hannah Baker’, vertelt Lotte Diesman, tweedejaarsstudent geneeskunde en een van de vele studenten die de serie heeft gebingewatchet. ‘Aan het begin kom je erachter dat ze zelfmoord heeft gepleegd. Hiervoor geeft ze dertien redenen, zoals het gedrag van vrienden of andere mensen op school.’

In het tweede seizoen klagen de ouders van Hannah de school aan. ‘Door het juridische proces komt er nieuwe informatie boven en leer je kanten van personages kennen die je niet eerder hebt gezien’, aldus Diesman. Op de vraag of ze niet liever wat lichters had gekeken, antwoordt ze beslist ‘nee’. ‘Deze serie gaat toch meer over de realiteit dan veel andere series.’

Volgens Serena Daalmans, docent communicatiewetenschap en onderzoeker aan het Radboud Behavioral Science Institute, is 13 Reasons Why een voorbeeld van wat wetenschappelijk meaningful media genoemd wordt. Een vorm van media die naast vermaak ook leidt tot betekenisvolle reflectie.

Volgens Daalmans zetten vooral Amerikaanse betaalde kanalen zoals HBO en Netflix hierop in. ‘Als kijker zijn we steeds vaker op zoek naar media die ons aan het denken zetten. De serie 13 Reasons Why laat controversieel gedrag zien maar weigert een partij te kiezen. De personages zijn niet zwart-wit verdeeld in schurken en helden, ze zijn moreel ambivalent. Juist om deze reden ontstaat er bij kijkers een innerlijke dialoog en moet je zelf bedenken welke argumentatie je het meest overtuigend vindt.’

Overdenken

Student Lotte Diesman herkent zich hier wel in. ‘Door naar de serie te kijken realiseer je je wat gedrag kan betekenen en waarom mensen soms doen wat ze doen. Tijdens het kijken zijn er echt momenten geweest dat ik medelijden had met mensen die slechte dingen doen. Dat had ik niet verwacht, maar dat maakt de serie juist ook zo goed. Je moet continu actief een mening vormen over een lastig onderwerp, dat is uitdagend. Ik denk niet dat ik door de serie mijn gedrag heb aangepast, maar het heeft me wel aan het denken gezet.’

Het lopende onderzoek van Daalmans focust precies op dat denken dat Diesman beschrijft. De wetenschappelijke term hiervoor is moral rumination: het idee dat media je kunnen aanzetten tot het diep nadenken over de verschillende punten van een controversieel onderwerp. In dit onderzoek worden participanten bijvoorbeeld gevraagd om een lijst te maken van welke personages zij het meest verantwoordelijk vinden voor Hannah’s zelfmoord.

‘In een ideale wereld zou 13 Reasons Why bijdragen aan een meer empathische wereld’

‘Na het inleveren van de lijst bieden we de respondenten een andere kijk op het verhaal door het laten zien van materiaal dat hun beslissing tegenspreekt. We bekijken dan hoe dit iemands zelfdiscussie beïnvloedt’, zegt Daalmans. ‘In theorie moet dit bijdragen aan iemands morele volwassenheid (nog niet alle resultaten van het onderzoek zijn binnen, red.). Doordat je een moeilijk issue van verschillende kanten bekijkt, kun je je beter verplaatsen in anderen. In een ideale wereld zou 13 Reasons Why dus bijdragen aan een meer empathische wereld.’