Het gaat beter met studenten dan vier jaar geleden. Toch hebben nog altijd vier op de vijf studenten weleens gevoelens van angst of depressie. Ook gebruiken ze nog altijd evenveel alcohol en drugs. Dat blijkt uit een grootschalig landelijk onderzoek.

Voor de derde keer zijn duizenden studenten bevraagd over hun mentale gesteldheid en hun gebruik van drank en drugs. Nog altijd heeft een aanzienlijk deel last van psychische klachten, melden het Trimbos-instituut, RIVM en GGD GHOR Nederland.

De mentale gezondheid is vooral verbeterd ten opzichte van de eerste meting in 2021, toen studenten nog te kampen hadden met de lockdowns in de coronacrisis. Het verschil tussen 2023 en 2025 is een stuk kleiner.

Studenten voelen zich weer iets vaker tevreden over het leven: het rapportcijfer steeg van een 6 in de coronacrisis naar een 6,7 in 2023. Nu is dat een 6,8 geworden.

‘Meer dan de helft van de studenten ervaart veel stress’

Ook heeft een minder grote groep last van eenzaamheid: dit percentage daalde sinds 2021 van 79 naar 62 naar 60 procent. En studenten voelen minder prestatiedruk: het gaat van 54 naar 44 naar 41 procent.

Maar de problemen zijn niet voorbij. Nog altijd heeft ruim tachtig procent van de studenten de afgelopen maand last gehad van angst- of depressiegevoelens en ongeveer een kwart van hen voelt zich soms levensmoe. Meer dan de helft ervaart veel stress, met name door hun studie, maar ook door persoonlijke problemen of financiële zorgen.

Middelengebruik

Alcohol en cannabis zijn de meest gebruikte middelen onder studenten. Eén op de vier is een overmatige of zware drinker. Bijna de helft heeft wel eens wiet gebruikt en vijf procent doet dit wekelijks.

Ook xtc blijft populair onder studenten: één op de vijf heeft dit middel weleens gebruikt en 11 procent deed dat in het afgelopen jaar. Voor cocaïne gaat het om 10 en 5 procent. Ook heeft 15 procent wel eens een psychedelisch middel genomen, zoals truffels of LSD.

Wie in een studentenhuis woont, blijkt meer middelen te gebruiken dan wie nog bij zijn ouders woont. Ook blijkt dat studenten met veel stress en/of slaapproblemen vaker alcohol of drugs gebruiken.

Studenten zoeken minder snel hulp bij problemen met middelengebruik (22 procent) dan bij psychische klachten (66 procent). Vaak geven zij aan er geen behoefte aan te hebben.

Bezuinigingen

Het beeld dat uit het onderzoek ontstaat is ondanks de lichte verbetering ook verontrustend, vindt de Landelijke Studentenvakbond (LSVb). ‘Een generatie verzuipt, terwijl de politiek toekijkt’, zegt voorzitter Maaike Krom. Ze hekelt de geplande bezuinigingen op het onderwijs, die de mentale gezondheid van studenten de ‘finale klap’ zouden geven. Want die bezuinigingen raken uiteindelijk ook projecten rond studentenwelzijn, stelt ze.

Verder wijst de LSVb onder meer op de woningnood en de financiële problemen van studenten. De vakbond pleit voor een hogere basisbeurs, een verplichte stagevergoeding en een lagere rente op studentenleningen. Bovendien moeten er meer studentenwoningen komen. Krom: ‘De politiek is aan zet.’

‘De bezuinigingen raken ook projecten rond studentenwelzijn’

Volgens het Interstedelijk Studenten Overleg is het glas halfvol. Het ISO prijst de ‘grote stappen’ die onderwijsinstellingen de afgelopen jaren hebben gezet, al meent voorzitter Sarah Evink dat het nog altijd beter kan: ‘Als je niet komt opdagen op je werk word je gebeld met de vraag of alles wel goed gaat. Dit gebeurt bij studenten op het hbo en wo bijna nooit.’

Het ISO pleit voor een soort ‘aandachtsplicht’ voor onderwijsinstellingen. Ze zouden vaker aan studenten moeten vragen hoe het gaat. Daarnaast zou het onderwijssysteem minder stress moeten veroorzaken, vindt ze. De politiek moet wat haar betreft de basisbeurs verhogen en minder nadruk leggen op snel afstuderen.

Studentenambtenaren

Demissionair minister Gouke Moes ziet in het rapport vooral een bevestiging dat het huidige beleid vruchten afwerpt. ‘Mooi om te zien dat het beter lijkt te gaan met de mentale gezondheid van studenten’, reageert hij. ‘Goed in je vel zitten is een randvoorwaarde om goed te kunnen studeren.’

Onderwijsinstellingen en studenten, zegt de minister, zijn hard aan de slag gegaan met mentaal welzijn en dat lijkt te werken. Wat hem betreft blijft het ministerie van OCW het landelijke programma voor studentenwelzijn (STIJN) steunen.

Maar hij wil ook buiten het onderwijs naar oplossingen zoeken. ‘De aanpak van mentaal welzijn is een bredere maatschappelijke opgave’, vindt hij. ‘Voor het verbeteren van het welzijn van studenten is lokale samenwerking tussen onderwijsinstellingen, gemeenten en de zorgsector van groot belang. Ook de stem van studenten kan natuurlijk niet ontbreken. Ik spreek met de landelijke studentenorganisaties, maar op lokaal niveau kunnen ook studentenambtenaren en de medezeggenschapsraad een grote rol spelen.’

“De aanpak van mentaal welzijn is een bredere maatschappelijke opgave’

Sinds enkele jaren zijn er in sommige steden ‘studentenambtenaren’, die een brug slaan tussen het gemeentebestuur en studenten. Ze denken bijvoorbeeld mee over studentenhuisvesting, maar ook over bemiddeling met buren als er onderlinge strubbelingen zijn. De medezeggenschapsraden van universiteiten en hogescholen hebben invloed op het beleid van hun instelling, dus ook op de aanpak van studentenwelzijn.

Universiteiten

De universiteiten zijn blij met de verbetering, zegt een woordvoerder van koepelvereniging UNL. ‘Universiteiten hebben sterk ingezet op het vergroten van de ‘sense of belonging’, het verbeteren van de informatievoorziening en de begeleidingsstructuur, zodat studenten goed weten waar ze met welke vraag terecht kunnen binnen hun universiteit.’

Studentenwelzijn blijft een belangrijk aandachtspunt voor universiteiten, voegt UNL eraan toe. ‘Belangrijk is dat we dit blijven doen met andere organisaties. Het onderzoek laat namelijk ook zien dat veel omstandigheden die buiten het onderwijs vallen van invloed zijn op het welzijn van jongeren en studenten.’

De Vereniging Hogescholen kon nog niet reageren.