Het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis (CPG) presenteert zijn nieuwe jaarboek De republiek van Oranje vanmiddag in de Tweede Kamer in Den Haag. Een half jaar nadat de minister van Onderwijs met het intrekken van de subsidie het voortbestaan van het centrum in gevaar bracht. ‘We zullen laten zien dat we rustig door hebben gewerkt.’ 

De titel van het nieuwe jaarboek De republiek van Oranje zegt het al: Nederland is – ondanks het koningshuis – toch altijd meer republiek dan koninkrijk geweest. ‘Dat is geen vondst van ons hoor’, zegt historicus Alexander van Kessel van het CPG. ‘Zelfs prins Claus heeft al eens gezegd dat Nederland een republiek is met de Oranjes aan het hoofd.’ In feite, zo blijkt uit het jaarboek, hebben we in Nederland al tweehonderd jaar een republiek als staatsvorm, zoals die vóór de Franse inval al bestond. Het parlement heeft steeds meer macht bij de koning weggehaald. Dat begon met de grondwetswijziging in 1848, die de ministeriële verantwoordelijkheid vastlegde en de politieke macht van de koning inperkte ten gunste van ministers en parlement. En heeft een voorlopig sluitstuk gehad in 2012 toen de Tweede Kamer besloot dat informateurs voortaan door de Kamer worden benoemd in plaats van door de koningin. Van Kessel: ‘Het Koninklijk Huis is mee gegaan met z’n tijd en heeft daardoor z’n positie kunnen handhaven, al is het wel een positie met steeds minder invloed.’ Echte tegenstanders van de Oranjes zijn er niet in politiek Nederland, blijkt uit het jaarboek. ‘Ik denk dat dat ook politieke zelfmoord zou zijn, omdat het Nederlandse volk het zo wel best vindt. De populariteit van de Oranjes is hoog’, zegt Van Kessel. Het hoofdstuk over republikeinse uitingen in het parlement ‘Weg met den troon, weg met de koningin!’ van parlementair historicus Bert van den Braak eindigt dan ook met de zin: ‘De erfelijke monarchie onder het Huis van Oranje stond en staat in het parlement als ‘een huis’. ’ Het CPG komt elk jaar met een jaarboek, maar de presentatie vanmiddag is wel heel speciaal. Van Kessel: ‘Het is onze eerste publieke manifestatie sinds de problemen rondom het intrekken van onze subsidie. We zullen laten zien dat we rustig door hebben gewerkt. De parlementaire geschiedschrijving is gewoon doorgegaan.’ De mensen die op de bres zijn gesprongen voor het CPG en ervoor zorgden dat het centrum kan blijven voortbestaan, zullen vanmiddag ook aanwezig zijn. Van Kessel en zijn collega’s verheugen zich op het weerzien. ‘Voor ons voelt dat als een warm bad.’ / Martine Zuidweg