De nieuwe roman van de Nijmeegse auteur Marjolein Visser gaat over een Mexicaanse vluchteling die asiel aanvraagt in Nederland. De thematiek van het boek ligt Visser, die zelf onderzoek deed naar en werkt met vluchtelingen, nauw aan het hart. ‘Als migrant of vluchteling ben je basically fucked in deze tijd.'

Marjolein Visser (1989) is een duizendpoot. Ze studeerde culturele antropologie en ontwikkelingsstudies en psychologie aan de Radboud Universiteit. Ze is auteur voor kinderen en volwassenen, voormalig psycholoog én hulpverlener. Met haar werk won ze diverse literaire prijzen en van de gemeente Nijmegen ontving ze de Cultuur Stimuleringsprijs 2024. Voor academisch onderzoek naar mensenrechten en de problematiek met vluchtelingen verbleef ze jarenlang in Mexico. Ook werkte ze voor Amnesty International en onderzocht ze het Nederlands asielbeleid. Al die ervaringen verwerkte ze in haar roman Hou je stil, die zondag gepresenteerd wordt bij boekhandel Dekker v.d. Vegt.

Het verhaal gaat over Alexito, een Mexicaan die in Nederland asiel aanvraagt. Een getalenteerde jongen op de vlucht voor het kartel waar hij voor werkte. In afwachting van een verblijfsvergunning loopt hij stage bij een universiteit en sluit vriendschap met een conciërge. Gebukt onder trauma’s verzwijgt hij alles, maar dankzij een hulpverlener leert hij zijn ervaringen op te schrijven en over zijn leven te vertellen.

Je hebt zelf als hulpverlener met vluchtelingen gewerkt, hoe heb je die ervaringen terug laten komen in het boek?

‘Alexito probeert in Nederland te integreren, ook al tikt de tijd weg, omdat hij  waarschijnlijk geen verblijfsvergunning krijgt. Dat is de realiteit voor veel vluchtelingen in ons land. Als psycholoog in een traumakliniek voor vluchtelingen sprak ik dagelijks met mensen die wachtten om uitgezet te worden en ik was veel in Ter Apel. Eerder schreef ik voor het Parool over kindervriendschappen binnen azc’s. Hier leerde ik veel over de procedures die asielzoekers moeten doorlopen en hoe het voelt om steeds in onzekerheid te leven. Ik zag hoe asielzoekers in Nederland behandeld worden en dat dit soms traumatischer kan zijn dan hun vlucht zelf.’

Het boek speelt zich zowel af in Nederland als in Mexico. Ook die combinatie is uit jouw leven gegrepen.

‘In eerste instantie belandde ik in Mexico vanwege de liefde. Ik leerde de mooie kanten van het land kennen, logeerde bij veel mensen en werd overal ontzettend gastvrij ontvangen. Later ging ik er onderzoek doen via mijn studie culturele antropologie en ontwikkelingsstudies. Ik bekeek de problematiek van migranten die vanuit Midden-Amerika op doortocht zijn naar de Verenigde Staten. Dat combineerde ik met vrijwilligerswerk voor Amnesty International, waarbij ik zag hoe migranten in aanraking kwamen met gewelddadige drugskartels. Ook als veldwerkbegeleider voor de Radboud Universiteit leerde ik veel over de complexiteit rondom migratie – in Mexico, maar ook wereldwijd natuurlijk.’

In het boek wordt Alexito in Nederland weer geconfronteerd met drugs, dit keer omdat hij zijn vriendin ziet gebruiken. Is het boek een aanklacht tegen drugsgebruik?

‘Nee. Ik ben verhalenverteller, geen pleitbezorger. Ik vind het wel lastig dat drugsgebruik enorm is genormaliseerd, bijvoorbeeld onder studenten. Zelf ken ik ook veel mensen die weleens wat gebruiken op een feestje. Dat zijn zeker geen slechte mensen.

‘Wat me wel raakt is dat op het nieuws nauwelijks aandacht is voor de gevolgen. Je leest niet dat Nederland het op een na grootste percentage drugsgebruikers heeft binnen de Europese Unie. Een lijntje coke trekt een spoor van vernieling. Dagelijks raken honderd mensen vermist in Mexico, vooral vanwege kartelgeweld. Daarmee is het land gevaarlijker dan Oekraïne. Ik hoop dat lezers meeleven met de personages en dat het verhaal bijdraagt aan bewustwording rondom het thema.’

De hoofdpersoon heeft de heftigste dingen meegemaakt en is bang om vermoord te worden. Ben je zelf in aanraking gekomen met deze kant van Mexico?

‘Lang geleden ben ik met een groep jonge vrouwen ook ontvoerd’, vertelt Visser aarzelend. ‘Op straat werd ik in een busje geduwd en vastgehouden. Op het moment dat de ontvoerders mijn spullen doorzochten en mijn paspoort zagen, hebben ze me vrij gelaten. “Je land heeft je gered”, zei iemand van een hulporganisatie later. Het zou de ontvoerders vermoedelijk veel problemen opleveren als ze een Nederlandse vrouw zouden laten verdwijnen.

‘Mijn afkomst was mijn redding, maar dat geluk hadden de andere vrouwen niet. Tot op de dag van vandaag weet ik niet wat er met hen is gebeurd. Maar het is wel bekend dat vrouwen die op deze manier worden overvallen, soms worden ingezet als sekswerker of worden vermoord in verband met orgaandonatie.’

Welke rol speelt die kidnapping in jouw leven?

‘Die kidnapping heeft veel indruk op me gemaakt. Kort daarna ging ik in een traumakliniek werken met vluchtelingen in Nederland. Door wat ik zelf mee had gemaakt én door de dingen die ik in die kliniek hoorde dacht ik: deze verhalen moeten verteld worden. Toch durfde ik deze verhalen jarenlang niet op te schrijven. Ik was op zoek naar andere onderwerpen, schreef over andere zaken (Visser publiceerde eerder een kinder- en een prentenboek, red.). Bovendien vroeg ik me af hoe ik als witte vrouw zonder vluchtervaring, toch een stem kon geven aan deze groep mensen.

‘Door alle ervaringen besefte ik dat je als migrant of vluchteling ‘basically fucked’ bent in deze tijd. Mede daarom heb ik de Schrijfwerkplaats opgezet. Daar worden vluchtelingen door Nederlandse schrijvers geholpen om hun ervaringen op te schrijven en te publiceren in Nederland. Maar wie het land wordt uitgezet of vermist raakt, kan dat niet. Daarom wilde ik me inzetten om ook aan hen een stem te geven. Het verhaal van Alexito is daar onderdeel van.’