Minister-president Mark Rutte krijgt tot aan de verkiezingen wekelijks een boek opgestuurd om hem te wijzen op de waarde van literatuur. Het is een idee van Marc van Oostendorp, hoogleraar Nederlands en Academische Communicatie aan de Radboud Universiteit.

Neerlandici uit heel het land sturen beurtelings een boek op met een begeleidende brief. Marc van Oostendorp staat zelf niet op de deelnemerslijst, maar publiceert de brieven in het Tijdschrift voor Neerlandistiek, waarvan hij hoofdredacteur is. Op de vraag of Mark Rutte al geantwoord heeft, moet de hoogleraar lachen. ‘Nee. Nog niet. Ik weet ook niet of je dat nou meteen moet verwachten. Hij heeft vast een boel andere dingen te doen. Ik hoop wel dat ’ie in de loop van de tijd reageert.’

Waarschijnlijk is uw actie ook niet bedoeld om Mark Rutte een reactie te ontlokken.

‘Als hij de boeken gaat lezen en daar iets over wil zeggen of vragen, kan hij ons altijd bereiken, maar dat is inderdaad niet het primaire doel. We willen natuurlijk de aandacht vestigen op de waarde die literatuur heeft, ook voor een politicus, in deze crisistijd.’

In een interview met Trouw doelde u al op het sluiten van de bibliotheken vanwege corona.

‘Zulke maatregelen worden betrekkelijk makkelijk genomen. Iedereen wist wel dat de sluiting van de bibliotheken weinig invloed zou hebben op de besmettingsgraad, het was symboolpolitiek. Maar door zo’n maatregel te nemen zeg je eigenlijk: wij vinden de bibliotheken niet het allerbelangrijkst.’

Vandaar ook deze actie?

‘Ja, dat was wel de directie aanleiding. In het algemeen wordt er, als het gaat over corona, goed geluisterd naar medici, virologen en epidemiologen. En dat is te begrijpen. Rutte noemt dat een kompas. Maar er zijn ook andere kompassen, die minstens even belangrijk zijn. Zoals de literatuur.

‘Begrijpen hoe verhalen werken, is uiteindelijk ook begrijpen waarom mensen de neiging hebben te geloven in alternatieve verhalen, in fake news. Literatuur geeft inzicht in andere werelden. Fictie maakt empathisch, wordt weleens gesuggereerd. Het eerste boek dat Lotte Jensen (hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis, red.) naar Rutte opstuurde, was een politieke satire uit de achttiende eeuw die veel raakvlakken heeft met het politieke heden. Door dat te lezen kun je het nu ook op ander manier bekijken.’

Wat wordt het volgende boek?

‘Marita Mathijsen-Verkooijen, emeritus hoogleraar Moderne Literatuur aan de UvA, heeft gekozen voor een dichtbundel van Judith Hertzberg getiteld Het Vrolijkt. Ze gaat voor de invalshoek van troost die literatuur kan bieden. Hertzberg kan goed met gewone taal laten zien hoe bijzonder gewone situaties zijn.’

En de begeleidende brieven, zijn die politiek getint of juist niet?

‘Het mag van ons allemaal. Iemand mag een brief schrijven in de trant van: treed af. Of: blijf vooral nog vier jaar zitten. Weer een ander zal zich op ironische wijze over het hoofd van Rutte heen tot het volk richten.’

Welk boek zou u zelf sturen?

‘Ik kijk snel even in mijn boekenkast terwijl ik me je praat… De encyclopedie van Battus, het pseudoniem van Hugo Brandt Corstius. Het is een boekje van 120 pagina’s, maar er wordt gesuggereerd dat er allerlei pagina’s uit gevallen zijn. Alsof je telkens een aantal pagina’s leest uit een dikke encyclopedie.’

Van Oostendorp leest voor: ‘Maag: centrum, bestaansfront en zin van het universum.’

‘Brandt Corstius maakte in dit boek krankzinnige definities voor bestaande woorden, of verzon woorden voor dingen die we allemaal wel kennen. In de jaren 80 zou hij de P.C. Hooft-prijs voor literatuur krijgen, maar die werd hem geweigerd. De prijs werd toen nog officieel door de minister van cultuur toegekend. Dat was een CDA’er, en Brandt Corstius had een andere CDA-minister toen de Eichmann (nazi-kopstuk verantwoordelijk voor de holocaust, red.) van onze tijd genoemd.

‘Dat over de schreef gaan hóórt bij zo’n schrijver die een uitbarsting was van creativiteit. Brandt Corstius moet niet vergeten worden. En zeker niet in de politiek. Durf dingen te doen, ook al gaat het af en toe mis. Dat zou mijn oproep aan Rutte zijn.’