Zes jaar geleden kocht de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag een verzamelbundel uit 1400 van een oude Brugse familie. De bibliotheek heeft nooit een bedrag willen noemen maar dat het ver in de miljoenen liep, daar zijn academici wel van overtuigd. De Vlamingen reageerden verontwaardigd over de verkoop aan ‘het buitenland’. Nu is de bundel voor even terug in Brugge, als leidend voorwerp in een expositie waaraan de Nijmeegse hoogleraar Kunstgeschiedenis Jos Koldeweij meewerkte.

De bundel heet het Gruuthusehandschrift en is een verzameling van 170 literaire Nederlandse teksten uit de middeleeuwen: gebeden, liederen en gedichten. Het bijeen brengen van teksten uit verschillende bronnen in één bundel gebeurde in de middeleeuwen veel vaker. De bundel bevond zich vanaf de late vijftiende eeuw in de bibliotheek van Lodewijk van Gruuthuse, een rijke burger van Brugge. Via overerving is het Gruuthusehandschrift in Brugge gebleven. Het Gruuthusehandschrift is voor musicologen en historici een belangrijke bron. Het bevat de oudste collectie liederen met muzieknotatie uit het Nederlandse taalgebied en is daarmee het oudste overgebleven liederenboek. Het Egidiuslied ( ‘Egidius, waer bestu bleven?’) is het bekendst geworden, over een plotseling overleden man die door zijn vrienden wordt betreurd.  De bundel geeft een mooi beeld van het leven in Brugge rond 1400, toen een internationale handelsstad. Over de opkomende burgerij, de beginnende kritiek op paters en nonnen, de lofzang op de hoofse liefde maar ook een heel platvloerse kijk op liefde en over het prille ontstaan van verenigingen die voortkwamen uit de gildes van die tijd. Kunsthistoricus Jos Koldeweij, gastconservator van de expositie, zat in 2010 bij de denktank die werd opgericht om de tentoonstelling voor te bereiden. ‘We hebben besloten er een verhaal van te maken, een verhaal over de wereld waarin de bundel is gemaakt.’ Met een zaal over de muziek in die tijd – Koldeweij: ‘Ik denk dat er meer middeleeuwse fluiten liggen dan er ooit bij elkaar zijn geweest. Er is ook een zaal met voorwerpen uit die tijd die met de liefde van doen hebben (waaronder fraaie liefdesbrieven); een over de gezelschapscultuur (ambachtsgildes en broederschappen), een zaal met gebedenboeken en religieuze voorwerpen en eentje met kunstvoorwerpen uit de tijd van het Gruuthusehandschrift. / Martine Zuidweg De expositie Liefde & Devotie, het Gruuthusehandschrift, is vanaf 22 maart te zien in het Gruuthusemuseum in Brugge.