Niet alleen individuele lidstaten azen op Amerikaanse topwetenschappers, ook de Europese Commissie opent de armen voor ‘vluchtelingen’ uit de VS. Met 500 miljoen euro en een in steen gebeitelde academische vrijheid wil de EU buitenlands talent trekken.

Commissiepresident Ursula von der Leyen presenteerde maandag in Parijs op de prestigieuze Sorbonne Universiteit een nieuw initiatief: ‘Kies Europa voor wetenschap’. Amerika noch Trump werden er genoemd, maar waren in alles aanwezig.

Europa kan topwetenschappers een goed leven bieden, met toegankelijk onderwijs en puike gezondheidszorg, zei Von der Leyen. Maar ze wil Amerikaanse onderzoekers vooral over de streep trekken met extra geld en een sterk verankerde academische vrijheid. Ze moeten zonder overheidsbemoeienis hun onderzoek kunnen doen.

Academische vrijheid 

De EU hamert nog harder op het belang daarvan nu Trump de academische vrijheid in zijn eigen land aan stukken scheurt. De EU wil die vrijheid van onderzoek vastleggen in een nieuwe wet, kondigde Von der Leyen aan. Details daarover ontbreken nog.

De EU-president reserveert daarnaast extra geld om van de EU een “magneet” te maken voor onderzoekers. Tot en met 2027 maakt de commissie 500 miljoen euro vrij voor wetenschappelijk onderzoek. Officieel is dat bedoeld voor wetenschappers van binnen en buiten de EU, maar ook hier ligt de ambitie om Amerikanen te lokken vlak onder de oppervlakte.

Super grant

De European Research Council, ERC, tuigt met het extra geld een ‘super grant’ op. De bedragen daarvan worden hoger dan andere ERC-beurzen, maar hoe hoog precies is nog niet duidelijk. Er kan zeven jaar onderzoek mee worden gefinancierd. Wetenschappers uit alle disciplines en van alle nationaliteiten kunnen straks een super grant aanvragen. Ook als ze nog niet naar Europa verhuisd zijn, benadrukt de financier.

Dat laatste overwegen behoorlijk wat Amerikaanse wetenschappers, schreef wetenschappelijk tijdschrift Nature. Eind maart (nog voordat Trump de Harvard Universiteit begon af te knijpen) zei al driekwart van de ondervraagde academici uit de VS dat ze overwegen naar Canada of Europa te verkassen.

Safe space

Van de Europese landen haakte vooral Frankrijk snel op dat sentiment in. Begin maart creëerde de universiteit van Marseille een ‘safe space’ voor Amerikaanse wetenschappers. Afgelopen maandag deed president Macron er bij de presentatie een schepje bovenop: hij investeert 100 miljoen in hoogtechnologisch onderzoek, in de hoop buitenlands talent te trekken. “Als je van vrijheid houdt moet je naar Europa komen en hier onderzoek doen”, zei hij.

In Nederland is het budget lager. Hier heeft onderwijsminister Eppo Bruins 25 miljoen euro beloofd, verspreid over meerdere jaren. NWO zoekt nog naar extra geld om dat bedrag op te hogen.