Nut
Stan van Pelt werkte als onderzoeker bij het Donders Instituut, tot hij besloot het roer om te gooien en journalist te worden. Sinds 1 september is hij redacteur bij Vox. Stan heeft de portefeuille 'wetenschap' onder zijn hoede. Hoe kijkt hij nu tegen zijn oude werkveld aan? Deel 1 in een serie columns over de journalist versus de wetenschapper.
Eén vraag vreesde ik het meest, wanneer ik als onderzoeker journalisten aan de lijn had. Niet dat die nu wekelijks belden, maar het gebeurde wel eens – bijvoorbeeld als ik net een wetenschappelijk artikel had gepubliceerd.
‘Waar is deze ontdekking nuttig voor?’
Zucht. Nut. Dat vond ik bij mijn onderzoek nooit van belang. Ik wilde vooral begrijpen hoe onze hersenen werken. Nieuwe kennis vergaren, onszelf en de wereld beter snappen. Wat we daar nu in de praktijk mee kunnen, vond ik altijd zo’n obligate en belegen vraag. Alsof elk onderzoek nuttig moet zijn! Ik was wars van dat soort neoliberale gedachtes.
Ja, tuurlijk was er wel een link te leggen tussen de hersengolven die ik mat en hersenaandoeningen. Ik had een standaard riedeltje paraat. De hersengolven van mensen met schizofrenie zien er bijvoorbeeld anders uit dan bij gezonde mensen. En als je beter begrijpt hoe die brain waves ontstaan, kun je ook gerichter behandelen. Misschien. Ooit. Ergens in de toekomst.
Natuurlijk was dat antwoord precies hetgeen vervolgens prominent in artikelen belandde. Niet de mooie theorie over wat er op moleculair niveau gebeurt. ‘Anders is het voor de lezer niet interessant.’ Irritante journalisten. Ze snappen niet wat echt belangrijk is.
Nu ben ik zelf zo’n irritante journalist. Op mijn vragenlijstje als ik een wetenschapper bel staat steevast in grote letters RELEVANTIE. Bloedvaten maken in het lab? Knap, maar wie zit daarop te wachten? Een nieuwe theorie die zegt dat het brein een ‘voorspellingsmachine’ is? Interessant, maar vooral als je het koppelt aan gedachtenlezen en hersenaandoeningen.
Soms hoor ik een herkenbaar gezucht aan de andere kant van de lijn als ik over praktische toepassingen begin. ‘Fundamenteel wetenschappelijk onderzoek is ook waardevol’, wordt er dan geroepen. ‘Als mens willen we ook gewoon begrijpen hoe de wereld in elkaar steekt.’
Dat kan wel zijn, denkt de journalist in mij, maar daar trek je geen lezers mee. Irritante wetenschappers. Ze snappen niet wat echt belangrijk is.
Lees alle columns van Stan van Pelt
Marcel hulspas schreef op 20 september 2019 om 22:18
Maar waarom heb je het gevoel dat je als journalist naar relevantie moet vragen. Als je weet dat dat vaak irrelevant is bij onderzoek, waarom ben je er als journalist dan zo dwingend naar gaan vragen? Denk je dat de lezer dat boeit? Waarom?
Stan schreef op 23 september 2019 om 10:51
Wat ik bedoel te zeggen is dat ik als onderzoeker vooral mijn verhaal wilde vertellen, en totaal niet bezig was met wie de toehoorder was, en wat die wilde weten. En nu dus wel: waarom vind ik (en/of de onderzoeker) dat mensen dit verhaal zouden moeten lezen/horen/zien?
mark schreef op 23 september 2019 om 22:13
Ik had dezelfde vraag als Marcel. En het antwoord, “waarom vind ik dat mensen dit verhaal zouden moeten lezen” omvat gelukkig een breder scala aan redenen dan “het is maatschappelijk nuttig”. Aan goede wetenschapsschrijvers als Feynman, Bryson, Yong of Wulfe kun je zien dat ze de lezer kunnen boeien met wat voor onderwerp dan ook, omdat zíj het nodige werk verzetten om het interessant te maken.