Ongewone en onverwachte ervaringen maken dat je flexibeler kunt en gaat denken en verhogen zo de creativiteit. Dat blijkt onderzoek van Nijmeegse en Amerikaanse sociaal psychologen, dat 21 februari is gepubliceerd in het Journal of Experimental Social Psychology.

Simone Ritter, sociaal psycholoog aan de Radboud Universiteit, doet onderzoek naar de rol van het onbewuste in gedrag en dan met name naar hoe het onbewuste een rol speelt voor creativiteit. Zij legt uit wat er nieuw is aan de creativiteitsstudie waaraan zij en haar collega’s meewerkten: ‘Eerder onderzoek heeft vooral gekeken hoe persoonlijkheidsfactoren of de omgeving van invloed zijn op creativiteit. Wat nog niet vaak bestudeerd is, dat zijn de onderliggende denkprocessen en hoe je deze kunt stimuleren. Dat hebben wij gedaan met twee experimenten waarin proefpersonen eerst een onverwachte gebeurtenis meemaakten en daarna een test moesten doen om cognitieve flexibiliteit te meten (Unusual Uses Task, Guilford). Hieruit bleek dat de mensen die een ongewone ervaring hadden beleefd kort daarna beter scoorden op de test. Cognitieve flexibiliteit helpt om fixaties los te laten en buiten kaders te denken. Dit is belangrijk voor creativiteit.’
En als je dat weet, weet je hoe je creativiteit kunt verhogen. Want… ‘Dit zijn prachtige resultaten die ook direct toe te passen zijn in brainstormsessies of in trainingen.’

Virtual Reality
Het valt nog niet mee om proefpersonen op een gestandaardiseerde manier iets onverwachts mee te laten maken, maar in het Nijmeegs Virtual Reality Lab is de werkelijkheid te manipuleren.  Proefpersonen ervoeren daar, in een virtuele omgeving, bijvoorbeeld dat een voorwerp op tafel kleiner werd als ze die naderden en juist groter werd als ze van de tafel wegliepen.  En zo waren er nog twee variaties van onverwachte situaties.
Na afloop van dit experiment moesten de proefpersonen vragen beantwoorden als: ‘wat maakt geluid?’  of:  ‘wat kun je doen met een baksteen?’ De antwoorden op die vragen bleken creatiever bij proefpersonen die net daarvoor iets onverwachts hadden meegemaakt dan bij een controlegroep, die niets ongewoons had ervaren in de Virtual Reality-omgeving.

Praktijk
Een tweede experiment, waarin mensen werd gevraagd om op een ongewone manier een boterham met hagelslag klaar te maken, leverde een vergelijkbaar resultaat op. Ritter: ‘Zelfs een kleine onverwachte ervaring blijkt van invloed op iemands cognitieve flexibiliteit. Daar kun je in de praktijk veel mee doen. Neem bijvoorbeeld eens een andere weg als je naar de universiteit rijdt. Begin een college of een brainstorm met iets onverwachts, en je zult zien dat deelnemers dan makkelijker buiten hun straatje denken.’/ Bets Berntsen/Anja van Kessel

Simone Ritter, Rodica Damina, Dean Simonton, Rick van Baaren, Madelijn Strick, Jeroen Derks, Ap Dijksterhuis: Diversifying Experiences Enhance Cognitive Flexibility, Journal of Experimental Social Psychology: