Veertig procent van de mensen die de huisarts bezoeken hebben klachten waarvoor geen lichamelijke oorzaak te vinden is. Vaak  zijn de klachten van voorbijgaande aard, maar 2,5 procent is chronisch. Deze patiënten blijven komen, lopen risico op onnodig aanvullend onderzoek en medicatie en zorgen voor hoge, vaak onnodige kosten. Tim Olde Hartman, zelf huisarts, promoveert vandaag (13 oktober) op een studie naar wat de huisarts moet doen in dergelijke gevallen. Goed luisteren vooral. Maar wat is dat, goed luisteren?

Vooroordelen aan de kant
Goed luisteren begint met luisteren naar de wat de patiënt écht vraagt, in plaats van uit te gaan van veronderstellingen.
‘Veel dokters hebben een verkeerd beeld van patiënten met onbegrepen klachten,’zegt Olde Hartman. ‘Ze voelen zich bijvoorbeeld onder druk gezet om patiënten te verwijzen of aanvullend onderzoek te doen. In de praktijk blijkt echter dat deze patiënten helemaal niet vaker om verwijzingen of onderzoek vragen. 
Verder denken veel huisartsen dat dergelijke klachten een psychosociale oorzaak hebben, bijvoorbeeld een scheiding, drukte op het werk, problemen in het gezin of psychiatrische problematiek. Ook dat hoeft lang niet altijd zo te zijn.
Een andere misvatting is dat de patiënt onderliggende psychosociale oorzaken ontkent. Uit onderzoek blijkt echter dat veel patiënten wel degelijk hints geven in het gesprek, maar dat de arts die vaak niet herkent.’

Goed doorvragen
Goed luisteren betekent ook doorvragen. Huisartsen laten patiënten wel hun verhaal vertellen, ontdekte Olde Hartman, maar de achterliggende reden van hun komst –  angsten en ideeën over hun klachten, bijvoorbeeld over de oorzaken, de duur, de manier waarop ze er het beste mee om kunnen gaan – blijven vaak onbesproken. Daardoor sluit de uitleg die huisartsen geven aan hun patiënten vaak niet goed aan bij de ideeën en verwachtingen van de patiënten. Die voelen zich daardoor vaak onbegrepen en ontevreden.

Olde Hartman, zelf huisarts in Oosterhout: ‘Patiënten vragen niet om allerlei medisch ingrijpen. Ze willen een dokter die luistert, die hen steunt en emotionele aandacht voor hen heeft. Zelf wil ik patiënten met zulke klachten daarom altijd terugzien na twee of vier weken. Ik wil weten hoe het met ze gaat. Die belangstelling is heel belangrijk.’

Olde Hartman veronderstelt dat patiënten baat hebben bij gestructureerde consulten gericht op het uitdiepen van de reden van hun komst. Met het Nederlands Huisarts Genootschap (NHG) werkt hij nu aan een landelijke richtlijn voor de behandeling en begeleiding van patiënten met onbegrepen klachten.  Ook heeft hij zijn inzichten verwerkt in (bij)scholing voor huisartsen./Bets Berntsen/Iris Roggema

Foto: Tim Olde Hartman in zijn spreekkamer.