Samen-Zweren

Column door Leon Wecke, polemoloog bij het Centrum voor Internationaal Conflictanalyse en -management (CICAM) van de Radboud Universiteit Nijmegen
Uitgesproken bij De Griekse crisis: één groot complot? – Actualiteitencollege door filosoof en politicoloog Fréderique Petit op donderdag 10 november 2011.

Het waren niet de onbetrouwbare, vals spelende, egoïstische Grieken die het goedgelovig Europa hebben opgelicht; het zijn de Turken die de Grieken een failliet oor hebben aangenaaid.  Moslims zijn so wie so niet te vertrouwen en Turken al helemaal niet, zeker als het de Grieken betreft. Hoeveel moeite en opoffering heeft Turkije zich niet moeten getroosten om, en dan nog maar een deel, van hun eigen Cyprus van Griekenland terug te pakken? Nog steeds zorgen met name de Grieken er voor dat de trouwe NAVO-bondgenoot Turkije geen volwaardig lid van de Europese Unie wordt. Turkije heeft er alle belang bij om die Grieken een hak te zetten. Grieken, die als het zo uitkomt, onder een hoedje spelen met de Israelis als het gaat om schepen met hulpgoederen voor Gaza het uitvaren uit Griekse havens onmogelijk te maken.  Het is plausibel dat het de Turken zijn, die er op welke wijze dan ook,  voor gezorgd hebben dat de staatsschuld van Griekenland niet alleen  torenhoog is opgelopen, maar ook  nog  lange tijd een goed bewaard geheim bleef. Er gaan geruchten dat de verantwoordelijke politici en bankiers door middel van met giftige bestanddelen geïnjecteerd Turks fruit te grazen zijn genomen waardoor  hun bewustzijn is vernauwd en het verantwoordelijkheidsbesef verdampt is. En dat is niet onwaarschijnlijk. Werd in de Verenigde Staten in de jaren vijftig niet het leidingwater gefluordeerd in een poging de hersenen van de Amerikanen te verweken, zodat het communisme er gemakkelijker greep op kon krijgen? En is er ook indertijd niet aids geïntroduceerd in dat grote land om daarmee de zwarte bevolking te decimeren?

Complotten zijn zo oud als de mensheid en dat geldt ook voor complottheorieën. Het gaat niet om de vraag of het echt waar is en een of andere malloot, die frequent zijn sleutels en mobiele telefoon niet kan vinden, toch doende was om  in opdracht van Iran de ambassadeur van Saoedi-Arabië in de Verenigde Staten op te blazen of dat Iran bezig is met een krakkemikkige atoombom om daarmee de hele wereld, Amerika met zijn 1500 en Israel met zijn  slechts 200 atoomwapens, te vernietigen. Het gaat er niet om of het echt waar is, als men het maar denkt. Gedragsrelevant is immers niet de waarheid, werkelijkheid of feitelijkheid maar dat wat voor werkelijkheid, waarheid en feitelijkheid versleten wordt.  Complottheorieën geven Henk en Ingrid enerzijds de voldoening te weten wat er aan de hand is en anderzijds ook de voldoening met anderen een geheim te kunnen delen in de overtuiging dat zij de waarheid en niets dan de waarheid kennen.

Nu is het ene volk meer vatbaar voor complottheorieën dan het andere.  Amerikanen schijnen een voorliefde voor complottheorieën te hebben.  De vraag kan gesteld worden of de Amerikaanse maatschappij structureel een uitzonderlijk hoog aantal mensen met een steekje los telt. Mensen die onvoldoende kennis van het maatschappelijk en politiek gebeuren hebben en daar niet in geïnteresseerd zijn, noch geïnteresseerd kunnen zijn: te druk met het handhaven dan wel verbeteren van de eigen maatschappelijke positie; deels ook gevangen in religieuze fundamentalistische vangnetten. Roefs schrijft in ‘Samenleving, Politiek en Geschiedenis: ‘Amerikanen lopen permanent naar hun psychiater, schieten elkaar overhoop, spelen platen achterstevoren om te horen of er satanische berichten op staan en klagen op televisietalkshows over hun transseksuele poedel die hen heeft verlaten voor de nymfomane moeder van hun vaders vriend’.

Overigens, ook dichter bij huis zijn indicaties en uitingen voor complottheoretische gevoeligheid te noteren. Wat te denken van Geert Wilders, die gewag maakt van een klimaatcomplot van klimaatalarmisten die leugens verkopen om de burgers angst aan te jagen. Over angst aanjagen gesproken, je moet maar durven. Zijn advocaat , Bram Moszkowic, verhaalt voor de rechtbank in Amsterdam uitgebreid over een juridisch complot dat tegen zijn cliënt Wilders is gesmeed. En natuurlijk de echte waarheid omtrent de Griekse, de Europese en de Amerikaanse economische en financiële crisis is toch  het heimelijk verbond tussen politici en bankiers, die gezworen hebben de liberale vrije markt en vooral het eigen materieel belang tot in het extreme te verdedigen, desnoods tot de laatste cent van de tot op het bot van zichzelf en zijn maatschappij vervreemde burger, te weten U en ik.