Waar ik op de keper beschouwd al weken tegen aan zit te hikken is het ‘parsimonieprincipe’ of het ‘ontologisch scheermes’. Pluralitas non est ponenda sine necessitate, zo luidt dit in vergetelheid geraakte beginsel van de 14^e eeuwse Engelse filosoof en Franciscaner monnik Willem van Ockham in de oerversie. Aangezien het correcte universitaire Latijn van toen verdrongen is door potjes-Engels hierbij de vertaling: ‘Wat uitgelegd kan worden door de minste aannames, wordt niet méér uitgelegd door meer aannames.’

De beste uitleg van een bepaald fenomeen is dus die uitleg waarvoor je de minste aannames nodig hebt. Zo verdient de verklaring dat de opwarming van planeet aarde een door mensenhand veroorzaakte broeikasemissie is, de voorkeur boven het idee dat opwarming het gevolg is van een complex samenspel van factoren (van vulkaanerupties en zonnekracht tot meetfouten en – vooruit – wat antropogeen broeikasgas). De simpelste verklaring voor een veelheid aan fenomenen verdient in de denklijn van Ockham de voorkeur.

Wat overigens niet betekent dat je zomaar allerlei fantastische, holistische oerimpuls-ideeën de wereld in kunt slingeren. Dus zeg maar dag met het handje tegen ‘God’, ‘Allah’ en aanverwante onbewijsbare, dus ontologisch overbodige hersenspinsels. Nee, er moet toujours een solide empirische basis zijn voor dat wat je beweert. Jammer voor wichelroedelopers, die beweren dat het uitslaan van hun gevorkte tak het gevolg is van niet nader gespecificeerde aardstralen. Pech ook voor Newton, die moet inschikken als Einstein in zijn toetsbare speciale relativiteitstheorie stelt dat zwaartekracht zich niet met oneindige snelheid uitbreidt maar nooit sneller kan zijn dan licht in een vacuüm.

Een mooi gedachte, dat zuinigheidsprincipe, daar niet van. Maar pas het maar eens concreet toe als je bijvoorbeeld een artikel wilt schrijven waarin je probeert te oscilleren tussen ‘goede’ en ‘slechte’ sport. Waarom was het sportende subject in 1974 (het jaar van de WK-finale Duitsland – Nederland; het illustere jaar van Eddy Merckx’ vijfde tourzege en het jaar van Zen en de kunst van het motoronderhoud van Robert M. Pirsig) goed bezig? En waarom deugt diezelfde sportende medemens plotsklaps niet meer in 2009 (het mijns inziens sinistere jaar van de definitieve doorbraak van dat autistische indoor fitness-gedoe met onvermijdelijke hartslag- en vermogensmeters en Du musst dein Leben ändern, het barokke, vuistdikke leefstijlveranderingspamflet van onze eredoctor Peter Sloterdijk)?

Kortom, welk ook maar enigszins objectiveerbaar zuinig verklaringsprincipe kan ik in godsnaam bedenken voor de adoratie van het ene en de walging voor het andere jaar? Elegantie als hoger principe dan economie? Totaalvoetbal boven realistisch getik? Liever dansende extraverte lichtheid dan doodse rekenkunde? Of zijn domweg vage wrokkigheid en botte frustratie mijn drijfveer, omdat anno 1974 het leven nog vol energieke en uitdagende verrassingen zat en nu niet meer?

Ockhams scheermes, soms zou ik het aan mijn polsen willen zetten.