De universiteit als ooit zo eerbiedwaardig instituut krijgt er dezer dagen geregeld flink van langs in de landelijke dagbladen. ‘Dit leidt tot beeldvorming die dikwijls ver af staat van de feitelijke omstandigheden. Dat is niet altijd verwonderlijk omdat de bedoelde bijdragen dikwijls in de vorm van een opinie of een ‘j’accuse’ verschijnen, publicatievormen waarin vooral de mening en niet zozeer de feiten centraal staan.’  Dit concludeert de Leidse Rector Magnificus Paul van der Heijden in de Volkskrant van afgelopen zaterdag. Op de opiniepagina, die dus voor deze ene keer beter omgedoopt had kunnen worden tot ‘feitenpagina’.

Van der Heijden laat onder de kop Al die managers op de universiteit? Het zijn bijna allemaal hoogleraren zien dat de naar verluidt bureaucratische molochs het zo slecht nog niet doen. Weliswaar is er aan de Nederlandse universiteit sprake van een 52/48 ratio als het gaat om wetenschappelijk versus niet-wetenschappelijk personeel. Maar je hebt ook wel wat handen aan het bed nodig als het gaat om ‘studieadviseurs, het organisatoren van open dagen, oriëntatiedagen, koffie en thee, verwarming, het inschrijven van duizenden studenten en het bijouden van hun tentamenresultaten’. En niet te vergeten al die fijne, onontbeerlijke ict-mensen. Immers, zonder computer geen wetenschap. ‘Ik zou er dan ook voor willen pleiten om ict-processen tot het primaire proces te verklaren, op gelijke hoogte met onderwijs en onderzoek’.

Om tien alinea’s verderop te concluderen dat universiteiten altijd broedplaatsen van verandering zijn, ‘omdat de wetenschap altijd zoekt en kritische vragen stelt.’ Kortom, zo suggereert Van der Heijden, het is veeleer tijd voor een voorzichtig hosannah. Maar daar willen de criticasters dus niet aan in hun ‘columns vol opinies’ en hun ‘fact-free essays’.

In het zojuist verschenen fotoboek Platter en dikker  laat de eminente H.J.A. Hofland in een bepaald niet feitenvrij essay zien waar de technologische vooruitgang toe heeft geleid: een nieuwe, obese, ruimschoots getatoeëerde medemens in een pc-hoofdtrekker die luidkeels maar slecht articulerend zijn portie respect opeist. Hyperconsumenten die zonder veel moreel omhaal gebruik maken van technologie.

Een universiteit die ict tot het primaire proces rekent gaat de mist in. Immers, zoals elke rechtgeaarde wetenschapper weet: iets rood zien verkleuren op een hersenscan is nog geen causale verklaring voor  afwijkend gedrag. Dan zul je toch dieper moeten graven. Reeksen van nullen en enen zijn in moderne wetenschap misschien een noodzakelijke , maar nog geen voldoende voorwaarde.  Universiteiten hebben behalve hogere rekenkunde en volvette feiten nog een andere, enigszins in onbruik geraakte kerntaak: morele bezinning. Daar moesten we maar eens wat meer middelen – dus tijd – voor uittrekken.