Radboud Universiteit start in januari nieuwe Europese samenwerking met Israëlische universiteiten
-
Protestmars in het Huygensgebouw in mei 2024. Foto: Johannes Fiebig
De institutionele banden tussen de Radboud Universiteit en twee Israëlische universiteiten zijn eind mei verbroken, maar na die datum gaat er nog een onderzoeksproject van start waar onder andere de Radboud Universiteit en drie Israëlische partijen bij zijn betrokken. Dat blijkt uit gegevens van de Europese Commissie.
Iets meer dan 300.000 euro ontvangt de Radboud Universiteit voor het onderzoek ‘Physics and Applications of Negative IONS’ dat in januari 2026 van start gaat. Het bedrag is een deel van de in totaal 4,3 miljoen euro die de Europese Unie toekent aan het project dat valt onder Horizon Europe, een Europees subsidieprogramma voor onderzoek en innovatie.
De Zweedse Universiteit van Göteborg is coördinator van de aanvraag waar tien universiteiten aan deelnemen. Naast de Radboud Universiteit zijn dat onder andere de Rijksuniversiteit Groningen en de Israëlische Hebrew University of Jerusalem.
Nog eens zestien organisaties zijn als partner betrokken bij het project. Onder hen bevinden zich onder andere het Weizmann Institute of Science uit Israël en het Israëlische bedrijf Quantum Art Ltd.
De Nijmeegse bètafaculteit en de betrokken afdeling HFML-FELIX beschouwen het project als een samenwerking met individuele wetenschappers en benadrukken dat het onderzoek niet kan worden gebruikt door het leger, de zogenaamde dual use.
Horizon
In mei van dit jaar zette de Radboud Universiteit de universiteitsbrede samenwerkingsverbanden met Hebrew University nog stop, omdat deze universiteit – net als de Tel Aviv University – volgens de commissie internationale samenwerkingsverbanden bijdraagt aan ernstige en systematische mensenrechtenschendingen.
De universiteit wilde echter geen streep zetten door individuele samenwerkingen met Israëlische wetenschappers of door samenwerkingen binnen consortia waarbij Israëlische organisaties betrokken zijn, zoals het geval is bij het bovengenoemde Horizon-project.
Het college van bestuur ging daarmee in tegen het verzoek van leden van de medezeggenschap en een groep studenten en medewerkers van de universiteit om dat wel te doen. Vorige week riep ook de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) op om Israël uit te sluiten van het Europese wetenschappelijke samenwerkingsprogramma.
Multilterale samenwerkingen
De commissie samenwerkingsverbanden laat namens voorzitter Lutgarde Buydens aan Vox weten dat Horizon-projecten vallen onder de categorie ‘multilaterale samenwerkingen in consortia’. De adviescommissie heeft aangegeven dat nieuwe samenwerkingen kunnen worden aangegaan ‘mits de aard van het onderzoek vereist dat het onderzoek plaatsvindt in grote samenwerkingsverbanden.’
De Radboud Universiteit is via meerdere samenwerkingsverbanden verbonden met Israëlische universiteiten. Het college van bestuur heeft enkele keren aangegeven dat er sprake is van contractbreuk wanneer deze samenwerkingen zouden worden stopgezet.
Tentenkamp
Toch zijn er ook nieuwe aanvragen gedaan nadat studenten in mei 2024 een tentenkamp op de Nijmeegse campus opzetten met als eis dat de Radboud Universiteit de banden met Israëlische universiteiten en instellingen zou moeten verbreken. In totaal betreft het zes aanvragen voor een Horizon-subsidie.
Sijbrand de Jong, decaan van de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatie waar de betreffende EU-subsidie voor het onderzoek naar negatieve ionen terechtkomt, geeft aan dat het subsidietraject al in gang was gezet voordat het advies kwam om samenwerking met Israëlische universiteiten te stoppen. De aanvraag is in november 2024 ingediend en in april 2025 toegekend. De laatste handtekeningen zijn op 30 juni gezet. ‘Destijds was er geen formele reden deze aanvraag te weigeren’, zegt De Jong.
‘Dit is een bottom-up samenwerking van wetenschappers’
Volgens De Jong is er in dit geval, waarbij de Radboud Universiteit subsidie ontvangt om een promovendus aan te stellen, ook geen sprake van een institutionele samenwerking. ‘In mijn optiek is dit een bottom-up samenwerking van wetenschappers, waarbij de instituten als administratieve en juridische eenheid alleen maar hun handtekening zetten zodat de EU er administratief mee om kan gaan.’
Politieke situatie
Sandra Brünken van HFML-FELIX, de ontvanger van de Horizon-subsidie, geeft aan dat de samenwerking tot een doorlopende discussie binnen de faculteit en de afdeling leidt. Haar persoonlijke mening is dat samenwerking op individuele basis met Israëlische wetenschappers door moet blijven gaan, ‘om wetenschappelijke uitwisseling te voeden, maar ook om op een open manier te discussiëren over de politieke situatie.’ HFML-FELIX heeft een verklaring opgesteld die hieronder in zijn geheel te lezen is.
Verklaring HFML-FELIX:
“Allereerst: HFML-FELIX wil zich op geen enkele manier verbinden aan wetenschappelijke samenwerkingen die bijdragen aan directe en specifieke schending van mensenrechten of wat betreft wetenschappelijke integriteit, meer specifiek wat betreft samenwerking met de Israël Defence Forces (IDF).
HFML-FELIX zal samenwerking binnen universiteitsbrede samenwerkingsverbanden, maar ook directe samenwerking met Israëlische Universiteiten op instituutsniveau, tot nader orde niet aangaan. Momenteel hebben we geen lopende samenwerkingen op dit niveau.
Samenwerking met individuele wetenschappers van over de hele wereld, inclusief vanuit Israël waarvan geen dual use te verwachten is, is en blijft mogelijk. Wetenschap is een communicatiemiddel waar we veel waarde aan hechten.
Binnen HFML-FELIX hebben we de afgelopen week diverse gesprekken gevoerd over Panions, een door de EU gefinancierd Doctoral Network, waar de Hebrew University of Jerusalem onderdeel van uitmaakt.
Op basis van beschikbare informatie en gesprekken met de individueel betrokken wetenschappers in Israël, is zorgvuldig afgewogen of in deze samenwerking geen sprake is van schending van mensenrechten of van wetenschappelijke integriteit en of de personen in kwestie niet betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen.
Wij hebben uit ons onderzoek geconcludeerd dat dit niet het geval is en dat wij de samenwerking binnen Panions continueren. Uiteraard zullen wij de geopolitieke ontwikkelingen blijven volgen en bij wijzigingen hierin onze uitgangspunten blijven toetsen en indien nodig maatregelen nemen.”
Janneke schreef op 23 september 2025 om 14:31
Schandalige kansloze universiteit
Ww schreef op 24 september 2025 om 13:24
Lekker korte reactie.
Nog iets met onderbouwing?
Immers dit gaat om individuele samenwerking, waarbij de Universiteiten de administratie afhandelen.
Ik zie het probleem niet.
De academische vrijheid hoog in het vaandel hebben zie ik wel.
huishouden schreef op 23 september 2025 om 14:44
Door en door kansloos.
Rechtsgeleerdheid schreef op 23 september 2025 om 16:12
Een ongelooflijk en echt belachelijk comment: “In mijn optiek is dit een bottom-up samenwerking.” Ja oke good for you, very convenient conclusion zonder explicatie daarvoor, maar er staat ook PACBI guidelines en dit IS een institutionele samenwerking (niet alleen mijn optiek).
Ton Mulders schreef op 23 september 2025 om 17:57
Maar de Radboud Universiteit heeft zich toch niet gecommitteerd aan de PACBI richtlijnen? Zolang er door onze democratisch gekozen regering geen sancties zijn afgekondigd kan de Radboud Universiteit niet anders dan dit toestaan. Anders zouden ze namelijk de academische vrijheid bij het oud vuil zetten.
Adriejan van Veen schreef op 23 september 2025 om 22:51
@Ton Mulders: De TU Delft, de UU en de UvA hebben alle drie nieuwe Horizon-samenwerkingen met Israël uitgesloten. De KNAW roept daar ook toe op. Daar heb je absoluut geen sancties van de regering voor nodig. Het is een kwestie van moreel willen handelen als universiteit en faculteit.
Ton Mulders schreef op 24 september 2025 om 08:20
Nee. Het KNAW-bestuur roept de minister van OCW op om zich actief in te zetten voor het opschorten van de deelname van Israël binnen het Europese Horizon programma voor wetenschappelijke samenwerking. De KNAW wendt zich dus tot onze democratisch gekozen overheid. Maar doet geen moreel appel op de Universiteiten zoals jij impliceert.
Adriejan van Veen schreef op 24 september 2025 om 09:19
@Ton Mulder. Je snapt zelf ook wel dat dat een formaliteit is. Als de KNAW de overheid oproept zich in te zetten om Israëlische participatie in Horizon te beëindigen, wat impliceert dat dan over de vraag of Nederlandse universiteiten (die de KNAW vertegenwoordigt) door moeten gaan met Horizon-consortia aan te aan met Israëlische universiteiten? Dit is een zelfde formaliteit als waar Sijbrand de Jong zich op beroept. Laten we maar benoemen wat dat is: treurig.
Daarnaast zie je dus, wat je voor het gemak maar negeert, dat al drie Nederlandse universiteiten inclusief een TU al wél hebben aangegeven geen nieuwe Horizon-samenwerkingen met Israëlische instituten meer aan te gaan. Zo kan het dus ook.
Adriejan van Veen schreef op 23 september 2025 om 19:26
” ‘Destijds was er geen formele reden deze aanvraag te weigeren’, zegt De Jong.”
Dat zegt het wel zo’n beetje, is het niet?
Anton Eelen schreef op 24 september 2025 om 14:52
Maar als werknemer van het Institute voor Culture & History heb je toch helemaal niets te zeggen over de onderzoeksagenda van de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatie?
Adriejan van Veen schreef op 24 september 2025 om 15:33
@Anton Eelen: Het handelen van mijn werkgever de Radboud Universiteit en van mijn collega’s in tijden van genocide lijkt me nu bij uitstek iets om wat van te vinden.
Aapie schreef op 24 september 2025 om 00:19
Alles onder de noemer Israël is tegenwoordig taboe geworden. Als het niet voor militaire doeleinden gebruikt kan worden EN het onafhankelijke wetenschappers betreft zie ik niet in waarom dit opgeblazen wordt tot een heel groot probleem. Ze houden nu autonome burgers/wetenschappers verantwoordelijk voor de daden van hun overheid. Alles ten koste van de wetenschappelijke vrijheid vooruitgang. Deze tunnelvisie en simplistisch denken kenmerkt de huidige maatschappij.
Adriejan van Veen schreef op 24 september 2025 om 15:36
@Aapie: Hier kan je tot in detail vinden waarom dat een groot probleem is: https://www.voxweb.nl/opinie/decanen-en-cvb-sluit-toekomstige-onderzoeksconsortia-met-israelische-instellingen-uit
De KNAW en drie Nederlandse universiteiten – plus talrijke buitenlandse universiteiten en wetenschappelijke federaties – vinden het ook een groot probleem.
Klaas Landsman schreef op 24 september 2025 om 15:03
Het wordt steeds moeilijker ons bestuur serieus te nemen inzake Gaza en Israël. Hoe kun je in vredesnaam een groot international multi-million project, met een juridisch dichtgetimmerde, klaarblijkelijk door de betrokken decanen (!) getekende consortium-overeenkomst, zien als een “bottom-up samenwerking tussen individuele wetenschappers”? Dat zijn voor zover ik weet hele kleine groepjes die samen een artikel schrijven. Was Los Alamos soms ook een “bottom-up samenwerking tussen individuele wetenschappers”? Of de LHC? Of, dichter bij huis, de Deltawerken? Het enige positieve nieuws is dat men kennelijk wel langzaam door begint te krijgen dat institutionele samenwerkingen met Israëlische universiteiten inmiddels erg gevoelig liggen, vandaar wellicht de potsierlijke bochten waarin men zich ook nu weer wringt om deelname aan dit project te rechtvaardigen. Het traject dat de Radboud Universiteit tot nu toe inzake Gaza en Israël heeft afgelegd is tot op de dag van vandaag beschamend en bestaat voornamelijk uit smoezen om geen enkele maatregel met werkelijke impact te hoeven nemen. Het lijkt de Nederlandse “regering” wel. Zie ook het uitstekende zojuist verschenen rapport https://academictiesisrael.nl.