Nadat columnist Adriaan Duiveman en zijn vriendin samen naar een aflevering van Temptation Island hebben gekeken, stelt zijn partner hem een vraag die hij eigenlijk had moeten verwachten.

‘Ik weet toch ook niet of ik me in mei 1940 tot een Erik Hazelhoff had ontpopt.’

Haar rechter wenkbrauw trekt gevaarlijk hoog terwijl ik het zeg.

‘Dus je vergelijkt nu 2400 Duitsers bij de Grebbeberg met tien verleiders in een villa?’

‘Wat ik bedoel’, stamel ik, ‘is dat je niet weet wat je in extreme omstan…’

Ik had beter mijn mond kunnen houden. Wanneer mijn vriendin en ik over een kade naar de supermarkt lopen staat de zon aan een strakblauwe hemel. Toch groeit er een donderwolkje boven haar hoofd. De reden: het Temptation Island-scenario.

Voor diegene die in 1967 de beeldbuis met een ferme klap heeft uitgezet tijdens die schandalige Hoepla-uitzending en hem daarna nooit meer heeft aangezet: er is een tv-programma genaamd Temptation Island. In dat programma gaan vier afgetrainde, heteroseksuele koppels met bindingsproblematiek drie weken lang naar een tropisch oord om hun relatie te onderwerpen aan de ultieme test. De mannen en vrouwen worden gescheiden en naar een villa gestuurd. Daar wachten tien ‘verleiders’ op hen. Die verleiders zijn vrijgezelle hotties in minieme kledingstukjes met maar één doel: de gebonden man of vrouw vreemd laten gaan.

Wat een verschrikkelijk onethisch concept, hoor ik u nu brommen. Ja, zeker, en het levert heerlijke televisie op. (In zijn morele inversie is de serie overigens verrassend moralistisch). Het nieuwste, Amerikaanse seizoen staat nu op Netflix en het is weer alles wat je ervan verwacht. De mannen houden het nog geen week vol en stichten een met drank overgoten bacchanaal met hun tien verleidsters. Bij de vrouwen blijken niet de biceps en blokjesbuik van de verleiders de meest aantrekkelijke lichaamsdelen, maar hun luisterende oor. Tot zover de geruststellende bevestiging van al je vooroordelen.

Nadat we een aflevering hadden gekeken en over die zonnige kade wandelden, stelde mijn vriendin mij de vraag. De vraag die ik eigenlijk had moeten verwachten, maar waar ik toch niet op was voorbereid. ‘Wat zou jij doen als we in Temptation Island zaten?’ Ik murmelde dat ik met mijn kalende kruin en blubberende bierbuikje helemaal geen deelnemer kon zijn. ‘Nee, dat snap ik. Maar serieus: zou jij het volhouden?’

Ik gaf het eerlijke antwoord: ik zou het niet weten. Drie weken lang in een villa die er door tv-producers helemaal op is ingericht om jou te laten doen wat je eigenlijk niet moet doen, dat zijn absurde, onrealistische omstandigheden. Wie durft daar zijn hand voor in het vuur te steken?

Dat was het foute antwoord.

‘Als je bizar intelligente vriendin vraagt wat je zou doen in Temptation Island, kun je beter niet beginnen over het beperken van de vrije wil’

Mijn bizar intelligente vriendin is econome én psychologe. Door die combinatie is ze ervan overtuigd dat we geen autonome keuzemakers of redelijke rekenaars zijn. Niet je rationele superego, zo weet ze, maar je driftgedreven ID zit op de koopknop te rammen in de Zalando-app. Ze is van Kahnemans systeem 1 en systeem 2, van bounded rationality, van keuzearchitectuur, van nudging. Met de slimste statistiek berekent mijn vriendin het menselijk tekort.

Maar laat dit een wijze les voor jullie zijn, lotgenoten: als je bizar intelligente vriendin vraagt wat je zou doen in Temptation Island kun je beter niet beginnen over het beperken van de vrije wil.

In zijn recente boek Bluf jezelf door het leven stelt filosoof Frank Meester dat alle relaties en vriendschappen deels gestoeld zijn op kleine leugentjes om bestwil. De kleine leugen, zo stelt Meester, kan welgemeend en daarmee ‘waarachtig’ zijn. Soms kun je beter bluffen, bijvoorbeeld over dat je drie weken lang in een villa met tien schaarsgeklede vrouwen zonder ook maar enige twijfel zou overleven.

‘Ach, lief’, zeg ik, ‘tien van die reetveters zijn nog niet zo sexy als één van jouw regressieanalyses.’

‘Gelukkig maar!’

Ze lachte. De zon scheen.

Lees alle columns van Adriaan Duiveman