Voor zijn masterscriptie deed Nijmeegse politicologiestudent Ivo Roodbergen afgelopen zomer onderzoek in Cairo. Hij sprak er rechters en activisten en maakte er de nasleep van de militaire coup mee. Interessant. Dat vond ook de Nederlandse veiligheidsdienst AIVD. Die polste Roodbergen – inmiddels journalist bij het AD – voor een rol als informant. En dat doet de veiligheidsdienst vaker, studenten ronselen.

Ergens in oktober kreeg Ivo Roodbergen een telefoontje van iemand die zich voorstelde als medewerker van het ministerie van Binnenlandse Zaken. De man complimenteerde Roodbergen met het onderzoek dat de politicologiestudent in Egypte deed en gaf aan daar graag meer over te willen weten. ’s Avonds was er opnieuw telefonisch contact en vroeg Ivo op de man af of hij hier met iemand van de AIVD te maken had. Dat klopte. De AIVD’er wilde graag een afspraak maken. Roodbergen, die al wat had rond gebeld en gewaarschuwd was niet alleen te gaan, gaf aan alleen interesse te hebben als zijn vriendin mee mocht. Dat mocht niet. Tot een afspraak kwam het vervolgens niet. Zijn persoonlijke ervaringen en het snelle rondje bellen zette Roodbergen, sinds 1 oktober werkzaam bij het Algemeen Dagblad, aan het denken. Komt het vaker voor dat de AIVD studenten benadert? Wat gebeurt er met die informatie? Het was de start van een journalistieke productie, die vanochtend op de voorpagina van het AD verscheen. Informant Het antwoord is ‘ja’, zo blijkt. De AIVD neemt vaker contact op met studenten en probeert ze in te zetten als informant. Studenten die in (voor de veiligheidsdienst) interessante landen als China of Egypte verblijven, studenten die betrokken zijn bij demonstraties, leden van bepaalde studentenverenigingen, kunnen worden gebeld. Dat contact verloopt niet altijd even fijnzinnig. In het AD portretteerden Roodbergen en collega Koen Voskuil een studente die thuis onverwacht bezoek kreeg van twee Nederlandse 007’s en zich overrompeld en geïntimideerd voelde. Een kwalijke zaak, aldus Roodbergen. ‘Ik ben er niet per definitie tegen dat de AIVD contact opneemt. Maar de manier waarop ze dat doen – vaak intimiderend –  en de gevolgen van hun handelen, daar mag wat mij betreft best eens discussie over worden gevoerd. Ik hoop dat mijn artikel daar toe leidt.’ (Die opzet lijkt geslaagd: de landelijke media pikken het op en de SP heeft Kamervragen aangekondigd, red.) De manier waarop de veiligheidsdienst werkt, heeft impact op het sociale leven van degene die wordt benaderd. Roodbergen: ‘Zelf heb ik het contact niet als intimiderend ervaren, maar ik ben ook maar een individu. Er zijn gevallen waar dat anders gaat. De AIVD manipuleert en zaait wantrouwen op sociaal vlak: ik heb mensen gesproken die ieder nieuw lid van de club bij binnenkomst wantrouwig bekijken. En dan gaat het over hele gewone mensen, politiek kritisch maar niet staatsgevaarlijk.’ Omdat onduidelijk blijft wat nu precies de achterliggende intentie van de contactpoging was, heeft Roodbergen besloten zijn bronnen uit zijn masterscriptie te anonimiseren. ‘Dat was oorspronkelijk niet het plan, maar ik weet niet wat er met die informatie gebeurt. En ik weet niet wat vervolgens de consequentie is voor de mensen die ik heb geïnterviewd.’ / Mark Merks