Ap Dijksterhuis onder vuur
Sociaal psycholoog Ap Dijksterhuis wordt op de website van Nature onder vuur genomen. Zijn onderzoek naar onbewust beïnvloedbaar gedrag zou niet te repliceren zijn en in het artikel wordt hij in één adem genoemd met de frauderende Diederik Stapel. ‘Smakeloos’, vindt Dijksterhuis. 
Ap Dijksterhuis, sociaal psycholoog aan de Radboud Universiteit, staat bekend om zijn onderzoeken naar onbewust gedrag. Zijn effect dat je intelligentie kunt primen werd dinsdag op de website van Nature echter in twijfel getrokken nadat PlosOne (open acces tijdschrift, red.) een artikel van een ‘tegenstander’ publiceerde. Dijksterhuis toonde al in 1998 aan dat je beter scoort op een intelligentietest als je eerst aan een professor denkt dan wanneer je een voetbalvandaal in gedachten neemt. Maar cognitief psycholoog David Shanks uit Londen stelde deze week in een artikel in PlosOne dat de resultaten van Dijksterhuis’ onderzoek niet te repliceren zijn. Negen verschillende experimenten leidden niet tot de uitkomst die de Nijmeegse sociaal psycholoog verwerkte in verschillende leerboeken. Shanks vraagt Dijksterhuis nu om een gedetailleerd experimenteel protocol te maken, zodat zijn effect te repliceren is. Dijksterhuis zegt in een schriftelijke reactie dat de experimenten van zijn Engelse collega ‘klungelig’ zijn gedaan en daarom niet dezelfde uitkomst laten zien. ‘Te weinig proefpersonen, afname onder slechte omstandigheden, verkeerde toegepaste manipulaties etc.’ Daarnaast meldt hij dat het volstrekt normaal is in de wetenschap dat een onderzoek soms niet wordt gerepliceerd. ‘Dit betekent dat er meer onderzoek nodig is om te kijken wanneer het wel werkt en wanneer niet.’ Dijksterhuis voegt toe dat ‘zijn’ effect al in zeker 25 experimenten in 10 verschillende laboratoria wél is gerepliceerd. ‘Het artikel in Nature is vooringenomen aangezien dat er niet in wordt vermeld.’ Opmerkelijk is dat de auteur van het Nature-artikel Dijksterhuis in één adem noemt met de frauderende sociaal psychologen Diederik Stapel en Dirk Smeesters. ‘The charges that some of Dijksterhuis’s key papers may report false positives is a particular embarrassment for the Netherlands.’ De discussie onderaan het webartikel gaat dan ook niet alleen over het inhoudelijke gelijk van Dijksterhuis dan wel Shanks, het betreft vooral de toonzetting door Nature zelf. Een wetenschapper reageert op de site dat het ‘an embarrassment to Nature’ betreft. Het is juist die toonzetting waar Dijksterhuis door is geraakt. Hij werd gisteren belaagd door journalisten. Het stuk in Nature noemt hij ‘bij vlagen simpelweg smakeloos’. ‘Ik heb al tientallen steunbetuigingen binnen van collega’s.’ / Annemarie Haverkamp Lees hier de inhoudelijke reactie van Dijksterhuis op het artikel van Shanks in PlosOne
Ap Duiksterhuis | Pearltrees schreef op 2 mei 2013 om 12:11
[…] VOX: Ap Dijksterhuis onder vuur […]
Paul V schreef op 2 mei 2013 om 15:41
Het punt is niet alleen replicatie maar ook opgeschoonde dat, ecologische validiteit en controle door andere wetenschappen. (Wat de ecologische validiteit betreft: zijn de effecten buiten het laboratorium merkbaar en duren ze ook een tijdje? We weten het niet.)
De onderzoekslijn van onbewuste beïnvloeding verdient een robuuste aanpak, maar die komt alleen tot stand als ‘cognitive & affective science’ zoals sommige ontwikkelingen in de psychologie zijn gaan heten, zich meer met de sociale psychologie bemoeien. Dat gebeurt te weinig, denk ik. Sociaal psychologen konden lang hun eigen gang gaan. Denk ook aan het Terror Management onderzoek dat op vergelijkbare wijze lijdt onder moeizame replicatie, ecologische validiteit etc.
Al vanaf eind vorige eeuw toen deze onderzoekslijn ongeveer opkwam was duidelijk dat rugdekking door het beste van de psychologische functieleer vrijwel ontbreekt. Er kijken bij de sociale psychologie erg weinig wetenschappers over de schouder mee. Misschien komt dat omdat het experimenteel onderzoek in de sociale psychologie vaak neerkomt op het demonstreren van contra-intuitieve gedragsverschijnselen. Verklaring vind je doorgaans niet vaak. Er is ook weinig aandacht voor het simpele feit dat het zgn. cognitief onbewuste een bewuste trainingsgeschiedenis kent (daarop wijst oa. Antonio Damasio in zijn boek Het zelf wordt zich bewust). Het zal niemand verbazen dat daarop al vrij aan het begin van deze sociaal-psychologische onderzoekslijn is gewezen door de inmiddels ‘overleden’ cultuurpsychologie.
Paul V schreef op 2 mei 2013 om 15:42
dat = data
Excuses van Nature voor Ap Dijksterhuis | Vox magazine schreef op 22 mei 2013 om 14:11
[…] kreeg Ap Dijksterhuis, hoogleraar sociale psychologie in Nijmegen, een stuk onder ogen dat hem buikpijn bezorgde. Het gezaghebbende tijdschrift Nature had een opinie geplaatst naar aanleiding van een […]