Met brandhaarden in Oekraïne, Gaza, Syrië en Irak bleef deze zomer de gebruikelijke komkommertijd uit. Vox gaat op bezoek bij Nijmeegse deskundigen, in de hoop op een stukje duiding van de ellende. In deze laatste aflevering zoekt Willemijn Verkoren naar de samenhang in alle conflicten.

Als je maar genoeg inzoomt op een conflict zie je strijd en steeds meer afschuwelijke dingen, en wie uitzoomt ziet iets anders: dat er weliswaar een lichte opleving is in het aantal conflicthaarden de afgelopen jaren, maar dat deze eeuw nog steeds te boek staat als de vreedzaamste ooit. Door voldoende afstand te nemen, kan Willemijn Verkoren, hoofd van het centrum voor conflictstudies CICAM, dingen zien die uit het zicht raken als je te veel op de onthoofdingen let.

Zeker, ook Verkoren is deze zomer geschrokken, en zag dingen gebeuren die ze als wetenschapper nooit heeft voorzien: de gruwelijkheden van de IS, de snelheid van zijn opmars, het neergehaalde vliegtuig en de polderjihad in Den Haag. Maar bekomen van de schrik ging ze op zoek naar de samenhang – niet dat alles samenhangt, maar wel zijn er volgens haar verbanden in het Midden-Oosten die in  de diverse conflictgebieden tot uiting komen, ‘zoals de regionale machtsstrijd tussen Iran en Saudi-Arabië’.

Op zoek naar nog grotere verbanden wijst Verkoren op enkele rode draden die je in veel conflicten kunt terugvinden. Ze noemt de strijd om de grondstoffen en het belang van olie en gas. ‘Daarom is het zo belangrijk oog te houden op de verschillende economische belangen in de conflictgebieden.’ Een andere gelijkenis betreft de bijzondere samenstelling van de strijdgroepen: allemaal jongemannen met een gebrek aan perspectief, op zoek naar een identiteit. ‘Daarom is werkgelegenheid zo belangrijk als je die regio wilt opbouwen. Die mensen moeten wel iets te doen hebben.’

Nog een rode draad: de ongelijkheid die zichtbaar wordt in alle conflictgebieden. Binnen de landen zelf staat een zelfbewuste kosmopolitische klasse tegenover een groeiend leger van kanslozen, en ook wereldwijd tekent die kloof zich af, tot in Den Haag. ‘Als je de conflicten wilt verminderen, moet je die ongelijkheid aanpakken, en moet je aandacht geven aan de nationalistische reacties van de verliezers van de globalisering.’

Verkoren ontsnapte in 2012 tijdens een congresbezoek in Irak ternauwernood aan een bomaanslag, maar ze wil wel terug, het liefst naar Syrië. ‘Wat me vooral intrigeert zijn de reacties van de lokale bevolking op de IS. In eerste instantie kon de groep op steun rekenen, maar het is waarschijnlijk dat die met de tijd zal afkalven.’ / Paul van den Broek

Willemijn Verkoren is hoofd van het Centrum voor Internationaal Conflict-Analyse & Management (CICAM) van de Radboud Universiteit