Een beetje bijdetijdse werknemer weet dat zijn baan niet per se voor het leven is en ziet dat niet als een probleem, maar als een uitdaging. Maar de flexibele arbeidsmarkt is alleen gunstig voor jonge, hoger opgeleide werknemers, stelt Erik de Gier, hoogleraar Comparatief arbeidsmarktbeleid aan de Radboud Universiteit, in zijn afscheidsrede die hij vrijdag 9 december uitspreekt.

Van de ene baan naar de andere ‘jobhoppen’, het klinkt dynamisch, maar eigenlijk is het alleen weggelegd voor jonge, hoger opgeleide werknemers, aldus De Gier. ‘Zij zijn het aantrekkelijkst voor werkgevers. Als hun kennis gaat eroderen, komen ze in hetzelfde vaarwater terecht als werknemers die lager zijn opgeleid. Dan worden ze kwetsbaar en wordt zekerheid een stuk interessanter dan flexibiliteit.’

Tegenstrijdige begrippen
Flexibiliteit en zekerheid worden door voorstanders van de flexibele arbeidsmarkt graag in één adem genoemd. ‘Terwijl het toch echt tegenstrijdige begrippen zijn. In de retoriek wordt gedaan alsof flexibiliteit en zekerheid elkaar aanvullen, dat bijvoorbeeld de overheid zorgt voor een zekere buffer om de onzekerheden van de flexibele arbeidsmarkt op te vangen. Maar maatregelen als de verkorting van de WW, regelingen voor jonggehandicapten, het opheffen van ID-banen en plannen voor een soepeler ontslagrecht laten een heel ander beeld zien. Het overheidsbeleid ís niet gericht op zekerheid voor werknemers.’
Daarom doet De Gier een appel op het bedrijfsleven om, vooruitlopend op toekomstige krapte op de arbeidsmarkt, zelf ook te investeren in werkzekerheid van werknemers en dit niet over te laten aan de overheid.

Armoede onder ZZP-ers
Dat het, met een werkloosheidspercentage van iets onder de 5 procent, relatief goed gaat met de Nederlandse arbeidsmarkt, wil De Gier niet ontkennen. Wel nuanceren: ‘Het gaat mede zo goed vanwege de grote ‘flexibele schil’ van ZZP-ers, uitzendkrachten en ander tijdelijk personeel. Maar uit het Armoedesignalement van het Sociaal Cultureel Planbureau en het Centraal Bureau voor de Statistiek, dat deze week verscheen, blijkt dat de armoede met name onder ZZP-ers toeneemt. Flexibiliteit is dus niet alleen goed nieuws.’

Minder betrokken, minder productief
De flexibele arbeidsmarkt kan ook leiden tot afnemende loyaliteit en binding van werknemers aan organisaties en tot minder productiviteit. ‘Minder betrokken en gelukkige werknemers zetten zich minder in. Ik haal in mijn rede cijfers aan uit de Verenigde Staten: daar wordt gesproken van een disengagement crisis die de Amerikaanse economie jaarlijks 300 miljard dollar zou kosten.’

Zelf ZZP-en
Na zijn afscheid als hoogleraar blijft de 63-jarige De Gier via een ‘nulaanstelling’ nog wel met de faculteit Managementwetenschappen verbonden. Daarnaast gaat hij door als ZZP-ende consultant op het gebied van arbeidsmarktontwikkelingen en -beleid. ‘Ik kan het me gelukkig veroorloven om alleen nog maar dingen te doen die me aanspreken en die passen bij mijn kenniscompetenties.’/Anja van Kessel. Foto Erik de Gier: Bert Beelen.

Flexibele arbeidsmarkt vergt herwaardering bedrijfssociologie. Afscheidsrede prof. dr. Erik de Gier, hoogleraar Comparatief arbeidsmarktbeleid, Radboud Universiteit Nijmegen, vrijdag 9 december 2011, 16:00 uur