De verkiezingen waren volgens alle waarnemers al spannend, de vandaag begonnen formatie kan nog veel leuker worden. Vooral omdat de Tweede Kamer in al haar wijsheid heeft besloten zelf het voortouw te nemen in de kabinetsformatie. De koningin staat vanaf nu buitenspel. ‘We gaan haar nog missen.’ Niet dat het vroeger zo eenvoudig was, het smeden van een nieuw kabinet na de verkiezingen, maar het spel ging altijd wel direct van start. Altijd zijn er verkiezingen op woensdag. Altijd consulteerde de koningin op donderdag en vrijdag haar belangrijkste adviseurs. En bijna altijd lag er vrijdagmiddag een opdracht op tafel om aan het smeedwerk voor de regering te beginnen. Nee, dan nu. De koningin mag niet meer meedoen, besloot de Tweede Kamer in maart. Voortaan kiest de nieuwe Kamer zelf de informateur, lees: de (meestal een) man die een begin moet maken met het nieuwe kabinet. Die republikeinse impuls die Den Haag dit voorjaar overviel, kan nog wel eens nadelig gaan uitpakken. Dit zegt Alexander van Kessel, co-auteur van een dit voorjaar verschenen standaardwerk over kabinetsformaties. ‘Over de gevolgen is niet zo goed nagedacht.’ Dat ‘niet zo goed nagedacht’ klinkt uit de mond van Van Kessel als een understatement. Het is nogal wat, de koningin uit de kabinetsvorming schrappen. Want nu moet je wachten op de nieuwe Kamer, en die wordt pas volgende week donderdag geïnstalleerd. En dan mag je blij zijn als ze in hun eerste vergadering, als alle leden beëindigd worden, erin slagen de informateur te benoemen. Lukt dat niet, ben je zo weer een paar dagen verder: de dinsdag erop vergadert de Kamer pas weer, en dan is het alweer twee weken na de verkiezingen. ‘In het oude systeem zat veel meer vaart’, zegt Van Kessel. Grotere transparantie Waarom wilde de Kamer zo graag af van de koningin? Onder meer om de transparantie te bevorderen. Van Kessel smaalt. Het was volgens het oude systeem juist heel goed te volgen: je wist wie wanneer bij de koningin kwam, wat ieders inzet was en hoe de opdracht luidde waarmee de koningin vrijdagmiddag naar buiten kwam. ‘De politici gaan nu natuurlijk geen week achteroverleunen. Ze gaan bellen, mailen, en ze komen zo voorspel ik gewoon bij elkaar vandaag. En nu moet je maar hopen dat daarover iets naar buiten komt. Het wordt er niet doorzichtiger op.’ Inderdaad is vandaag iets bedacht: op voorspraak van Rutte gaat minister Kamp aan de slag als ‘verkenner’, om te zorgen dat er volgende week bij het Kamerdebat wat huiswerk is gedaan. Politiek is het allemaal wat onhandig de komende dagen, voor de wetenschap is het smullen. Van Kessel zit erbovenop om te bezien hoe het spel gespeeld gaat worden. Volgende week donderdag zit hij als een ‘antropoloog in Den Haag’ te speuren naar de bewegingen onder Kamerleden. ‘In het informeel circuit gaat veel gebeuren. Wie zoekt elkaar op, wie wordt genegeerd?’ Tot slot twee vragen aan Van Kessel, die hij snel van tafel veegt. Hoe lang gaat de formatie duren en welke partijen gaan de regering vormen? Wie dit aan Van Kessel vraag, moet zich realiseren dat hij werkt bij het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis. ‘De toekomst voorspellen is ons vak niet.’ / Paul van den Broek, foto: Duncan de Fey   Medewerkers van het Centrum voor Parlementaire geschiedenis houden in de loop van de formatie een weblog bij, te volgen via hun  eigen – vernieuwde – website of via ru.nl. Met vandaag aflevering een.