Op 11 september 2011 worden de aanslagen op de Twin Towers tien jaar geleden herdacht in New York met een grootschalige ceremonie. President Obama en zijn voorganger Bush onthullen het herdenkingsmonument op Ground Zero waar tegelijkertijd wordt gebouwd aan een nieuwe wolkenkrabber, de hoogste van het land. Hierna bezoekt de president Pennsylvania en het Pentagon, waar de twee andere gekaapte vliegtuigen neerstortten. 9/11, de dag dat de wereld veranderde en de War on Terror begon.  
  
In de aanloop naar deze dag organiseerde het Soeterbeeck Programma een lezing waarin werd teruggeblikt op de tien jaar na de aanslag. Politiek filosoof Evert van der Zweerde zocht naar de blijvende effecten van 9/11 en illustreerde zijn analyse met fragmenten uit de film 11’09”01 – September 11, waarin bekende regisseurs in 11 minuten en 9 seconden een verhaal met betrekking tot de gebeurtenis tonen. Samen met gespreksleider Tim Houwen en het publiek probeert Van der Zweerde 9/11 en haar gevolgen te duiden.

Het eerste fragment toont een aanslag in Israël en de daaropvolgende chaos. Tussen de hulpverleners en politie probeert een verslaggeefster een item te maken. Uiteindelijk wordt ze door haar regisseur telefonisch aan de kant geschoven, in de V.S. is iets onvoorstelbaars gebeurd.
Na dit fragment zijn de vragen van gespreksleider Tim Houwen voornamelijk gericht op de beeldvorming rond de ramp. Volgens Van der Zweerde is het Amerikaanse persbeleid duidelijk zichtbaar geworden in de periode na 9/11. Toch is er geen sprake van een door de media geregisseerde beeldvorming in de wereld. Hoewel de persbureaus berichten selecteren die aansluiten op de heersende gevoelens, bepalen ze niet het discours.
   
Vanuit de Amerikaanse politiek wordt er wel serieus gepoogd om het beeld te sturen. Van de Zweerde meent dat men probeert de gebeurtenissen in religieuze termen te gieten. Dit heeft een depolitiserend effect, de inhoudelijke motivatie van Al Qaida wordt namelijk weggehaald. Ze worden neergezet als blinde fanatici, hoewel 11 september een georganiseerde aanval was. De vliegtuigen waren gericht op de drie peilers van de Amerikaanse samenleving: het WTC staat voor de economie, het witte huis voor de politiek en het Pentagon voor de militaire pijler. En desondanks dat het WTC het meest voor de hand liggende beeld was voor in de media, zoals terecht wordt opgemerkt vanuit het publiek, ligt er toch een bewuste gedachte achter om de drieledigheid van de aanval weg te laten. 9/11 wordt niet gepresenteerd als een oorlogshandeling, maar als een religieus gemotiveerde actie in een tegenstelling van islam en christendom.
    
In het tweede filmfragment is een lerares te zien die in een baksteenfabriek, ergens in het Midden-Oosten, haar leerlingen probeert te vinden. Nadat ze de kinderen heeft verzameld probeert ze hen uit te leggen wat er zojuist in Amerika is gebeurd op 11 september.
Van der Zweerde spreekt van een verandering van oorlog na 9/11. De laatste traditionele oorlog was de Falklandoorlog. Tegenwoordig is er geen sprake meer van een begin en einde van de oorlog en ook de strijdende partijen zijn vaag. Houwen voegt toe dat dit het makkelijker maakt om aan een oorlog te beginnen, er is immers geen oorlogsverklaring meer nodig. De Napoleontische oorlogen, die vanaf Clausewitz rond 1830 de maatstaf zijn geweest, zijn voorbij. De militaire acties vanuit de V.N. in Afghanistan worden bijvoorbeeld geduid als politiewerk en vallen blijkbaar niet meer onder de noemer “oorlog”. Een oorlog is steeds meer politiek georganiseerd geweld, zie het conflict in Israël. De politieke achtergrond voor de aanval op Amerika is te lezen in de geschriften van Bin Laden. Hij verzet zich tegen de dominantie van de V.S. in het Midden-Oosten en wil van de onderdrukking in zijn land af.
    
Als laatste is er gekozen voor een filmfragment waarin een islamitische Amerikaanse moeder haar zoon kwijtraakt bij de aanslag. In eerste instantie verdenkt men hem van betrokkenheid bij de aanslagen en wordt het gezin belaagd door de media en veiligheidsdiensten. Het gevolg is dat de buurt haar met de nek aankijkt. Later blijkt dat hij als hulpverlener is omgekomen.
Volgens Van der Zweerde laat het fragment zien dat er bij de ramp meerdere dimensies zijn. Het persoonlijk leed en de wereldpolitiek liggen ver uit elkaar. Voor de moeder maakt het onderscheid tussen terrorist of hulpverlener niet uit. Voor de rest van de wereld juist wel. Er is dus niet één verhaal.
De reactie vanuit Europa op de aanslagen verschilt wezenlijk met die van de V.S. Van der Zweerde denkt dat dit komt, doordat Europa een langere geschiedenis heeft met terrorisme. Organisaties als de I.R.A en de Rote Armee Fraktion brachten het geweld in het hart van de samenleving, iets wat in Amerika bijna nooit was voorgekomen. Misschien dat dit de apocalyptische geluiden in het land verklaart. Ook namen veel moslims in de V.S. een duidelijk standpunt in door zicht te profileren als Amerikaans én islamitisch.
    
Vanuit het publiek wordt er gevraagd naar de culturele doorwerking van 9/11. Men spreekt weer van een Clash of Civilizations, een term van politiek socioloog Samuel P. Huntington. Hij en zijn oud-medestudent Fukuyama menen dat de strijd tussen verschillende ideologieën voorbij is. In plaats daarvan zijn we nu volgens Huntington aangekomen bij een strijd tussen culturen en religies. Van der Zweerde spreekt liever van een Clash of Conceptualizations. De wereld bestaat niet uit onverenigbare beschavingen waardoor conflicten onvermijdelijk zijn. De World-system theory is achterhaald: Moslims leven bijvoorbeeld niet alleen in het Midden-Oosten, de wereld is verdeeld. Een tweede vraag gaat over de vervagende grenzen van de oorlog. Waar ligt de grens tussen burger en militair? Die vraag is moeilijk te beantwoorden voor Van der Zweerde. De kinderen in het tweede filmfragment helpen bijvoorbeeld met de baksteenproductie voor een schuilkelder. En ook in het Westen zorgt de democratie ervoor dat eigenlijk iedere burger verantwoordelijkheid draagt voor het begin van een oorlog. Dit raakt aan de kern van de nieuwe diffuse oorlog na 9/11: wat zijn de grenzen?

Terugblik