Het klonk zo leuk: steun de  verguisde Italiaanse wetenschapper Giordano Bruno (1548-1600) via Facebook en werk zo mee aan zijn eerherstel. Maar het verhaal achter de oproep klopt niet, aldus Christoph Lüthy, hoogleraar Geschiedenis van filosofie en wetenschap aan de Radboud Universiteit. ‘Bruno wordt ten onrechte ingezet in de strijd tussen wetenschap en godsdienst.’

Giordano Bruno is een geweldige filosoof, aldus Christoph Lüthy. Zonder meer iemand voor wie je op de ‘vind ik leuk’-knop van Facebook wilt drukken. Hij was een visionaire denker uit de buurt van Napels, die in Geneve, Parijs, London, Wittenberg, Frankfurt en Venetië studeerde en bijna overal weer werd weggejaagd, vanwege zijn poging om de theologie, metafysica, geheugenkunst, ethiek, wiskunde en natuurkunde te vernieuwen. Het maandblad voor wetenschap EOS Magazine roept nu ertoe op, om Bruno via Facebook in ere te herstellen: het blad stelt dat Bruno in 1600 op de brandstapel belandde omdat hij, net als zijn tijdgenoot Galileo Galilei, vasthield aan onder meer een copernicaans wereldbeeld. Ook noemt het blad Bruno al 411 jaar ‘verguisd en vergeten’.

Vergeten noch verguisd
Vergeten is Bruno zeker niet:  alleen de Nijmeegse universiteitsbibliotheek al telt tientallen Bruno-titels en die worden geraadpleegd, bijvoorbeeld door studenten van Lüthy. Verguisd? ‘Ik ken het beeld, al sinds de negentiende eeuw wordt dat gezegd over Bruno, maar het klopt niet. Ja, hij belandde in 1600 op de brandstapel, maar dat had niets te maken met zijn ideeën over hoe het heelal in elkaar zit. Zijn veroordeling door de Inquisitie komt voort uit zijn theologische opvattingen. Bruno was een dominicaner monnik die eerst calvinist geworden is, vervolgens anglicaan en lutheraan en die tenslotte op een eigen theologische visie uit kwam. Het ging dus om een ex-monnik met ketterse ideeën, die hij weigerde te herroepen. Daar is een serieus proces over gevoerd en hoe bruut dat nu ook mag lijken, in de context van Rome rond 1600 kon men hem niet anders behandelen dan men deed.’

Voor een karretje gespannen
Al in de negentiende eeuw zijn seculiere denkers Giordano Bruno voor hun karretje gaan spannen als icoon in de strijd tussen wetenschap en godsdienst, vertelt Lüthy. De EOS/Facebook-actie zinspeelt daar ook op. ‘Maar Bruno is dus géén slachtoffer van godsdienstige blindheid voor wetenschappelijke ideeën, maar een slachtoffer van de toenemende kerkelijke intolerantie tijdens de contrareformatie.