De kraakbeweging in Nederland zorgt voor onderdak voor mensen die geen woning kunnen vinden. Krakers creëren op veel plaatsen ruimte voor kunstenaars; ze delen voedsel uit aan mensen die het slechter hebben en veel van hen zijn actief op het gebied van maatschappelijke zaken, zoals de anti-kernenergiebeweging.

Ik vind dit allemaal waardevol, maar toch geen reden waarom krakers zich andermans woningen zomaar moeten kunnen toe-eigenen. Dat neemt niet weg dat ik het betreur dat de leegstandwet is gewijzigd en kraken daarmee sinds 2010 verboden. De reden dat ik krakers het recht om te kraken liever had laten behouden, is omdat de woningmarkt er eentje is die met meer tuig is bezaaid dan de markt voor harddrugs, zo lijkt het haast.

Niet alleen de circulatie van bergen zwart geld, onderlinge prijsafspraken en speculatie op een goed waarvan mensen in een stad afhankelijk zijn, maakt een groot deel van de vastgoedsector tot clubje onsympathieke figuren. Het is ook een sector waarin veel handelaren weigeren verantwoordelijkheid voor hun eigendom te nemen. Een eigendom dat zowel schaars is als een primaire levensbehoefte. In een tijd van (aanhoudende) woningschaarste in Nederland, zouden woningen die voor langere tijd leeg staan namelijk, zoveel mogelijk tijdelijk, tegen gereduceerde kosten en rechten, moeten kunnen worden bewoond. De omstandigheden die krakers voorheen het recht gaven woonruimte te kraken waren vastgelegd in de algemene plaatselijke verordening van een gemeente. Ook momenteel bestaan er verordeningen die langdurige leegstand tegen trachten te gaan.

Maar wat is het resultaat van de nieuwe leegstandwet? Een veel minder efficiënt anti-leegstandbeleid. Want de overheid heeft er veel minder belang bij om woningeigenaren op hun verantwoordelijkheden te wijzen dan een kraakbeweging die binnen dezelfde legitimerende kaders handelt. Of zoals een mooie Engelse uitspraak het pijnlijk lijkt te illustreren: ‘the world is not against you, the world just doesn’t care’.

Waarom begin ik hier, zo lang na deze wetswijziging, nog over? Omdat de woningmarkt in veel opzichten nog steeds een potje is. Huurders worden nog op grote schaal afgezet. Iedere student kent ze wel: de huisbaas die zijn hurende student uitbuit. Veel te hoge huren, slecht onderhoud, nauwelijks brandveiligheid en afspraken die bij wet verboden zijn. Wist je bijvoorbeeld dat een makelaar of verhuurder geen bemiddelingskosten aan de huurder mag rekenen? Een makelaar mag de verhuurder bemiddelingskosten vragen, maar nooit de huurder. Toch accepteren studenten deze gang van zaken, gedwongen door een nijpend woningtekort. En dan nog: wat valt er te halen als je protesteert? Je kunt teveel betaald geld terugvorderen, dat zou iedereen ook altijd moeten doen, eventueel met hulp van Huurteams Nijmegen, maar dat kost veel energie en levert je altijd een minder prettige woonsituatie op dan wanneer zaken vanaf dag één in orde waren.

Net als bij leegstand, is de overheid in het geval van malafide verhuurders onvoldoende gemotiveerd, onvoldoende capabel of onvoldoende bezet om in te grijpen. De enige manier om dit daadwerkelijk op te lossen is, vrees ik, als het individu er baat bij heeft om de louche huisbazen te vinden en aan te klagen. De krakers hadden gratis woonruimte in het vooruitzicht als zij een woningeigenaar vonden die zich niet aan de regels hield, dat leek hen en woningeigenaren positief te stimuleren. Een ‘beloning’ voor het opsporen van malafide verhuurders zou analoog de huurmarkt sterk ten goede komen. Een stevige boete aan de verhuurder direct ten gunste van de huurder zou de maatschappelijke jacht op de huisjesmelkers openen. Niet om er te blijven huren, want wie wil er nu huren van een huisjesmelker? Maar om de sector op te schonen, zodat een volgende huurder wel met een goede verstandhouding met de verhuurder kan beginnen zonder zich af te laten zetten.

Zou minister Ivo-‘trap gerust je inbreker in elkaar’-Opstelten de macht van de gedupeerde hier ook willen versterken? Of kiest hij partij voor die arme hufterige huurbazen?