Journalist Joris Luyendijk sprak maandagavond voor een overvolle tribune in de Rode Laars. De schrijver van onder andere Het zijn net mensen woonde tijdens zijn studie een jaar in Caïro en was daarna meerdere jaren Midden-Oostencorrespondent. ‘De veranderingen in Egypte zullen ook invloed hebben op de Islam in Nederland.’

Luyendijk was één van de grote namen op het Stukafest afgelopen 16 februari, maar moest op het laatste moment verstek laten gaan. Maandagavond kwam hij alsnog. Verslaggever Anouk Broersma stapte na afloop van de bijeenkomst bij Luyendijk in de taxi voor een blikseminterview.

In Het zijn net mensen schrijft u dat waarheidsgetrouwe berichtgeving vanuit het Midden-Oosten bijna onmogelijk is. Als één van de redenen noemde u dat mensen bang zijn om voor hun mening uit te komen vanwege de dictatuur waarin ze leven. Dat zal nu toch wel anders zijn?
‘De eerste stap is inderdaad gezet. Het is nu wachten op de eerste opiniepeilingen, maar dan nog is het heel moeilijk om een goed beeld van de mening van de bevolking te geven. Stel dat je vraagt hoe zij vinden dat de relatie tussen hun land en Amerika moet zijn, wat bedoelen zij dan met “Amerika”? Is dat de propaganda van bijvoorbeeld Hezbollah, of de propaganda van Amerika zoals wij die kennen?’

Dus de berichtgeving, vanuit welke kant dan ook, moeten we nog steeds met een gezonde dosis wantrouwen bekijken?
‘Ja, daar is weinig aan veranderd. Dat is overigens geen probleem, zolang de media met hun kijkers delen dat de meningen verdeeld zijn. Als journalist moet je niet doen alsof heel Egypte boos is op Mubarak. Dat kún je helemaal niet weten. Je weet dat er 200.000 mensen op het plein staan, hou het daarbij.’

Welke media zou u aanraden om een zo breed mogelijk beeld te krijgen van wat er gaande is?
‘De Engelstalige Al Jazeera is een goede bron, en daarnaast volg ik een aantal weblogs. The Arabist is een heel sterk blog. Daarnaast zijn reportages in bladen als The London review of books en The New York review of books heel goed. Die worden geschreven door mensen die ik persoonlijk ken en vertrouw.’

Zijn vrije verkiezingen in landen als Egypte nu echt mogelijk?
‘Volgens mij vormen niet zozeer de verkiezingen een probleem, maar de kandidaten. Als je heel snel verkiezingen houdt, zijn er onbekende kandidaten en weinig mogelijkheden. Het regime en de fundamentalisten willen graag snel verkiezingen: die hebben allebei een goede organisatie. De seculiere oppositie wil juist liever wachten. Kandidaten die nu nog onbekend zijn, krijgen daardoor de kans om wat in te halen van de afgelopen decennia.’

U sprak in de Rode Laars over mensen in het Midden-Oosten met 21^ste-eeuwse interpretaties van de Islam, maar zonder macht. Hebben zij nu wel kans om aan de macht te komen?
‘Op termijn absoluut. De 21^ste-eeuwse interpretatie betekent: “je mag doen wat je wilt, zolang je anderen niet schaadt”. Dat is zó’n basale, algemeen menselijke regel, die kom je in alle religies tegen. Momenteel is er geen openbaar debat over wat Islam inhoudt. Als Egypte, een van de belangrijkste moslimlanden, moderne opvattingen over de Islam gaat uitventen, heeft dat ook invloed op de Islam in Nederland. Ook in het Westen wordt onder moslims daardoor het idee sterker dat mensen zelf mogen bepalen wat zij geloven, waarmee Islam een religie als het joden- en christendom wordt.’

Hoe gaat de strijd in Libië aflopen?
‘De huidige situatie zal niet lang voortduren. Kadhafi heeft nul steun. De man is gewoon gek en is waarschijnlijk zelf ook al afscheid aan het nemen. Allerlei mensen zijn nu druk bezig om zaken in veiligheid te brengen, daarna zullen ze Kadhafi afzetten. Ik denk dat zijn eigen aanhangers hem doodschieten. Maar of het écht zo gaat gebeuren in Libië is een pure gok hoor.’ /Anouk Broersma