Twee rectores, voor- en tegenstander van het gekozen rectoraat, stonden gisteravond tegenover elkaar: Rik Torfs (Universiteit Leuven) versus Bas Kortmann (Radboud Universiteit). ‘Voordeel van een gekozen rectoraat is dat je niet in de bekende vijvers vist.’

Het debat vormde het sluitstuk van de lezingenserie dit jaar van Ethos of Science, een zoektocht naar de ideale wetenschap. Of een gekozen rector dit ideaal dichterbij brengt, bleef gisteren onduidelijk. Rik Torfs, in 2013 in Leuven gekozen tot rector, noemde als voordeel dat een onvoorziene kandidaat ineens rector kan worden. In het benoemingssysteem – zoals in alle Nederlandse universiteiten – ‘zou ik die kans nooit hebben gekregen’. Volgens hem zet het systeem waarin een old boys netwerk de nieuwe bestuurders zoekt vrouwen en minderheden op achterstand. Bas Kortmann nuanceert: de Nijmeegse benoemingscommissie voor de nieuwe rector vist wel degelijk ook buiten de gekende vijvers.

Kortmann maakte onlangs zijn afscheid bekend – nog voor de zomer wordt zijn opvolger aangewezen, zonder verkiezingen. Kortmann ziet niets in verkiezingen. ‘Het gaat goed in ons systeem, dus waarom zou je dat veranderen?’ Een stembusgang zoals in Leuven is minder democratisch dan het lijkt, meent hij, wijzend op het immense gewicht van de stem van het vast aangestelde wetenschappelijk personeel, dat in Leuven 70 procent van de uitslag bepaalt. Studentvertegenwoordigers, ondersteunend personeel en andere wetenschappers nemen elk tien procent voor hun rekening. ‘Zo democratisch is dat dus niet. En als je eenmaal zo’n gekozen systeem hebt, ben je het niet zomaar weer kwijt.’

Jazeker, een drie weken durende verkiezingscampagne – met in Leuven lange rijen voor de stembus – brengt wat leven in de brouwerij. Maar brengt dat de rector dichterbij het volk? Torfs weet het niet. Als vooraanstaand opinieleider in Vlaanderen geniet hij op de campus sowieso al jaren grote bekendheid. Kortmann denkt niet dat het veel uitmaakt. Een rector is ook in Nijmegen altijd prima ingebed binnen de campus en de steun die hij geniet van alle decanen en van student- en personeelsbestuurders verschaffen ook een benoemde rector de nodige legitimiteit. Een belangrijk voordeel van het Nijmeegs systeem noemt hij de continuïteit. Kortmann is zeven jaar rector geweest, Torfs ruimt na vier jaar het veld, samen met liefst acht vice-rectores in zijn gevolg: elke nieuwe rector neemt in Leuven zijn cobestuurders mee.

Gekozen of niet, Rik Torfs maakte gisterenavond indruk met zijn tegendraadse opinies. Hij ontpopte zich als warm pleitbezorger van de autonomie van de universiteiten, die in Vlaanderen net als in Nederland onder druk staan van de overheidsbemoeienis. ‘Politici hebben nauwelijks nog iets in te brengen op terreinen als economie en richten zich dan maar op sectoren als onderwijs en cultuur.’ Verstikkende bemoeizucht, waar volgens hem ook de rectores zich tegen moeten keren.
In juli weten we of zo’n type zich in Nijmegen aandient. / Paul van den Broek