Op het symposium ‘Joseph Beuys: Visionair en mythomaan’ bespreekt hoogleraar Amerikanistiek Frank Mehring morgenmiddag hoe de kunstenaar zijn biografie boetseerde. ‘Beuys construeerde zijn leven via legendes, mythes, sjamanistische bezweringen en moderne media.’

Honderd jaar na zijn geboorte werd Joseph Beuys (1921-1986) in 2021 volop geëerd vlak over de grens bij Nijmegen. Er waren tentoonstellingen in het dorpje Rindern, in Kranenburg, Kleve en de grote steden in het Ruhrgebied. Mede op initiatief van Frank Mehring werden er oude foto’s van Beuys, waarop hij in dat landschap stond, teruggeplaatst op dezelfde locatie. Mehring organiseerde deze Beuysland Tour met masterstudenten Transatlantic Studies.

Het symposium morgen wordt georganiseerd naar aanleiding van het boek Beim Wort Genommen: Joseph Beuys und der Nationalsozialismus van Ron Manheim. Naast Manheim spreken Roel Arkesteijn, Wouter Weijers en Frank Mehring over ‘de tegenstrijdige impulsen in het oeuvre en denken van deze invloedrijke en betwiste kunstenaar’.

Manheim bekritiseert in zijn boek het ‘narcistische wereldbeeld’ van Beuys, dat volgens hem gespeend was van realiteitszin. Frank Mehring is welwillender in zijn oordeel. ‘Als onderdeel van de avant-garde had Beuys zelfvertrouwen. Hij kende de kracht van visuele media en wist zich goed te positioneren, daarom wordt hij soms als narcist gezien. Hij had sterke persoonlijke overtuigingen. Hij creëerde en leefde in zijn eigen kosmos. Maar is dat juist niet de taak van een kunstenaar?’

‘Beuys had sterke persoonlijke overtuigingen. Hij creëerde en leefde in zijn eigen kosmos. Maar is dat juist niet de taak van een kunstenaar?’

Onderdeel van zijn creatie was dat Beuys feiten uit zijn eigen leven naar zijn hand zette. Zo beweerde hij in Kleef te zijn geboren terwijl dat in Krefeld was, ook claimde hij na een vliegtuigongeluk gered zijn door Tataren. Mehring: ‘Mijn stelling is dat Beuys pas in 1960 BEUYS werd, toen hij zijn levensloop verbond met werk in zijn kunstwerk Lebenslauf-Werklauf. Hier omarmt hij het concept van Dichtung und Wahrheit. Dat deed Goethe ook door zijn autobiografie te beschrijven als ‘Lebensmärchen’, een levenssprookje.’

Artivist

Autobiografie is volgens Mehring ook een vorm van fictie. Beuys laat zich inspireren door de verschillende verteltechnieken van Goethe om via legendes, mythes, sjamanistische bezweringen en moderne media zijn eigen biografie vorm te geven. Daarnaast was Beuys in de jaren zestig en zeventig al bezig met milieuactivisme. Hij wordt zelfs betiteld als ‘artivist’. ‘Beuys geloofde dat kunst het enige medium is dat milieuproblematiek kan oplossen’, zegt Mehring. ‘Hij bedacht de soziale Plastik, daarmee moedigde hij mensen aan om kunstenaar te worden.’ Met dit sociaal beeldhouwwerk wilde Beuys dat burgers zichtbaar bezig waren met de duurzaamheid van de planeet, de vreedzame maatschappij en onderlinge gelijkheid.

Mehring liet zich hier vorig jaar door inspireren en plaatste samen met studenten met studenten, leden van Freundeskreis Museum Kurhaus und Koekkoek-Haus Kleve e.V. en Museum Forum ARENACUM een tijdelijke landschapsinstallatie tussen Nijmegen en Kleef. ‘Beuys beschreef dit landschap als een krachtbron voor hem als mens en kunstenaar. Samen met de fotograaf, die in 1978 Beuys fotografeerde in dit gebied, hebben we levensgrote prints geplaatst. Als politiek, wetenschap en economie de klimaatverandering niet kunnen tegenhouden, dan moet kunst een nieuwe kans krijgen.’

7.000 Eichen

De prints zijn inmiddels weggehaald, maar Mehring is bezig met een vervolg. Hij wil naast de prints geluidsbomen en basaltsteen plaatsen en bezoekers oproepen om enkele minuten stil te zijn. Om zo afstand te nemen van apparatuur, meer open te staan voor de natuur en een gevoel voor de omgeving te krijgen. Mehring: ‘Dit kan de start worden van een nieuwe manier van leven.’ Voor zijn kunstproject 7.000 Eichen in Kassel zei Beuys immers al: ‘Bomen zijn niet van belang om dit leven op aarde te waarborgen. Bomen zijn van belang om de menselijke ziel te redden.’

Het symposium Joseph Beuys: Visionair en mythomaan duurt van 13.00 tot 17.00 uur in zaal E2.50. Er is ook een mogelijkheid om online deel te nemen. Kijk hier voor meer informatie.