Een raket de ruimte inschieten om data te verzamelen. Dat doet een groep studenten van de bètafaculteit volgende week in het uiterste noorden van Zweden. Met het experiment onderzoeken de Nijmeegse studenten hoe ze de raket beter kunnen traceren tijdens de vlucht.

Studenten Sam van den Ende (23) en Daan Kapitein (25) hopen dat het erg koud is wanneer ze komende maandag na een tweedaagse treinreis in Kiruna aankomen. ‘We gaan tenslotte naar de poolcirkel, dan is het fijn als het een beetje koud is’, zegt Daan. 35 graden onder nul, wat de thermometer enkele weken terug nog aangaf in Lapland, is dan weer te koud: dan zou de raket kunnen bevriezen.

Eén schijf van de raket bestaat uit materiaal dat de studenten zelf ontworpen hebben in het Radboud Radio Lab in het Huygensgebouw, zoals drie printplaatjes ter grootte van een bankpas en een doos met een kosmische stralingsdetector. Ook de TU Eindhoven is betrokken bij het project: die neemt een deel van de financiering op zich. Aan de buitenkant van de raket zitten kleine antennes die golven uitzenden en in contact staan met verschillenden antennes op de grond.

Radiogolven

Achterliggend doel van die constructie, vertelt masterstudent particle/astrophysics Sam van den Ende, is een alternatief voor Global Navigation Satellite Sytems (GNNS) ontwikkelen. Het huidige systeem meet namelijk slechts om de seconde waar de raket zich bevindt. ‘Dat is niet zo accuraat, want de raket haalt snelheden tot 1 kilometer per seconde’, zegt Sam, die verantwoordelijk is voor de software van het project. ‘Daarom hebben we een zender op de raket geplakt, die radiogolven uitzendt. Door die golven op verschillende plekken op de grond te meten, kunnen we achteraf berekenen waar de raket zich precies bevond tijdens de vlucht.’

Dit principe van plaatsbepaling komt eigenlijk uit de astronomie, legt teamleider Daan uit, die aardwetenschappen studeert aan de Universiteit Utrecht. ‘Het is gebaseerd op hoe telescopen werken in grote groepen, bijvoorbeeld voor de totstandkoming van de foto van het zwarte gat.’

Wanneer de raket de lucht in gaat, bevinden de studenten zich in een controlecentrum op zo’n kilometer afstand van het lanceerplatform. Als alles goed gaat, vliegt de raket zo’n 80 kilometer hoog de ruimte in en landt hij zo’n 40 kilometer verderop op aarde.

Het ergste wat er kan gebeuren? ‘Dat de raket ontploft’, zegt Sam. ‘Dat is in het verleden al eens gebeurd met proefjes van andere teams. Maar we hebben wel vertrouwen dat het goedkomt.’

Geen competitie

De lancering is onderdeel van het Europese programma Rexus/Bexus, een gezamenlijk initiatief van de Zweedse, Duitse en Europese ruimtevaartorganisaties. Studententeams uit verschillende Europese landen doen mee, maar in tegenstelling tot bijvoorbeeld de World Solar Challenge is er geen competitie aan verbonden. ‘Er is best veel kameraadschap tussen de teams’, zegt Daan. ‘Het is bijvoorbeeld vrij normaal dat je spullen van elkaar leent. We hebben vorige keer ook het Griekse team geholpen met hun elektronica.’

Naast het lokaliseringsexperiment voeren de Nijmeegse studenten nog een tweede proef uit, met kosmische straling. In de ruimte bevinden zich heel wat deeltjes die door de atmosfeer worden tegengehouden, legt Daan uit. ‘Er zijn ook gekke effecten, waarbij die deeltjes in de atmosfeer uit elkaar vallen. We hebben een instrument gebouwd dat die dingen moet meten en zeggen waar ze vandaan komen.’

‘Het enige wat we doen in drukke periodes is slapen en werken aan onze raket’

Wanneer de studenten na twee weken Zweden terugkeren naar Nederland, moeten ze met de verzamelde data aan de slag. Bedoeling is om papers te schrijven en deze te presenteren op verschillende conferenties. Studiepunten voor dit project krijgen ze niet. ‘We doen het gewoon voor de lol en het helpt natuurlijk wel voor je carrière’, zegt Sam.

Tijdrovend is de deelname aan Rexus wel, legt Daan uit. In een doorsnee week zijn de studenten – naast hun studie – veertig uur kwijt aan het project, in drukke periodes tot wel honderd uur. ‘Het enige wat we dan doen is slapen en werken aan onze raket.’

Eland

Beide studenten hopen later dan ook verder te gaan in de ruimtevaart. ‘Sam en ik zouden het leuk vinden om een bedrijfje te starten dat kleine projecten uitvoert in de ruimtevaart, zodat we onze vrijheid kunnen behouden en het boeiend blijft’, zegt Daan. ‘Mensen die samenwerken met de astronauten van het ISS moeten bijvoorbeeld veel procedures volgen en lijstjes afvinken, dat lijkt ons wat saai.’

Met Rexus hebben de studenten naar eigen zeggen veel meer geleerd dan alleen over ruimtevaart. ‘Van teammanagement, het solderen van bordjes en het maken van printplaten tot filmpjes posten op social media: we doen alles zelf’, zegt Sam. ‘Het is nooit eentonig.’

Of er in Zweden tijd zal zijn om de toerist uit te hangen, weten de studenten nog niet. In principe hebben ze één vrije dag, maar de kans is groot dat ook die zal worden opgevuld met het voorbereiden van de experimenten. ‘Bovendien zitten we helemaal in Noord-Zweden, in the middle of nowhere’, zegt Daan. ‘Maar ik zou wel graag het noorderlicht willen zien. Of een eland, dat lijkt me wel grappig.’