Nederland gaat, na de val van kabinet Schoof, woensdag 29 oktober terug naar de stembus. Zo ook politiek commentator en universitair docent Peter van der Heiden. Wat valt hem op? In deze serie becommentarieert hij het politieke nieuws.

Met nog een maand te gaan voor de verkiezingen houd ik mijn hart al vast voor de formatie. Nu moet je natuurlijk altijd oppassen met voorspellingen (en zeker ik, ik heb de neiging er nogal eens vies naast te zitten), maar het kan wel eens een hele lastige formatie gaan worden. Met een blik op de peilingen – voor wat die op dit moment waard zijn – lijkt het geen gemakkelijk klusje te gaan worden.

Hoewel de VVD er in de peilingen (voor wat die waard zijn, dus) tamelijk beroerd voor staat, zal die partij wel een spilfunctie in de vorming van een nieuw kabinet gaan krijgen. En daar zit meteen het probleem. Samenwerking met de VVD is door de liberalen (gelukkig) weer uitgesloten, maar samenwerking met vrijwel alle andere kanshebbers op regeringsdeelname ook.

GL-PvdA zou zo geradicaliseerd zijn dat daar niet mee te werken is, en de VVD heeft een zodanig rigide hypotheekrenteaftrekstandpunt (mooi scrabblewoord!) ingenomen dat feitelijk ook alle andere middenpartijen, die het lostrekken van de woningmarkt belangrijker vinden dan het subsidiëren van veelal gearriveerde huizenbezitters, afvallen. Eigenlijk willen ze alleen met wat ze zelf fatsoenlijk rechts noemen. En dan wordt het verdomde lastig om tot een meerderheid in de Tweede Kamer te komen, want die club met JA21, BBB en SGP haalt opgeteld veel te weinig zetels.

Het doet bij mij het vermoeden rijzen dat de VVD eigenlijk voorsorteert op een plek in de oppositie, om daar de wonden te kunnen likken van het bizarre experiment waar ze twee jaar geleden haar ziel aan heeft verkocht en nu de wrange electorale vruchten van gaat plukken. Maar ook dat leidt tot problemen, want getalsmatig is de VVD ook nodig voor een middenkabinet.

De enige mogelijkheid lijkt mij dat VVD-leider Dilan Yesilgöz na de bijna onvermijdelijke verkiezingsnederlaag haar biezen pakt, al dan niet vrijwillig, om plaats te maken voor een leider uit de gematigde school van Klaas Dijkhoff. Als dat niet gebeurt, zitten we nog wel een tijdje met Dick Schoof opgescheept…