Nederland ging, na de val van kabinet Schoof, vorige week opnieuw naar de stembus. Zo ook politiek commentator en universitair docent Peter van der Heiden. Wat valt hem op? In deze serie becommentarieert hij het politieke nieuws.

De kiezer heeft gesproken vorige week – maar het was weer eens net zo’n onsamenhangend zwetsverhaal als zo vaak bij verkiezingen. De regeringscoalitie werd genadeloos afgestraft, maar hetzelfde overkwam de grootste oppositiepartij. De PVV verloor elf zetels, het totale radicaalrechtse blok won er één. Het midden won, links verloor. Over het hele spectrum winnaars en verliezers, om nou te zeggen dat de kiezer een eenduidige boodschap heeft, nou nee. En toch gaan politici zich op die kiezerswil baseren bij het ingaan van de formatie.

Het probleem ligt natuurlijk vooral bij de VVD (zoals problemen in dit land vrijwel altijd bij de VVD liggen, maar dat terzijde). Daar zijn ze echt in hun eigen droomcoalitie, het centrumrechtse kabinet, gaan geloven; het propageren daarvan heeft hen electoraal geen windeieren gelegd (een verlies van ‘slechts’ twee zetels in plaats van de voorspelde acht). Belangrijker nog in het VVD-verhaal wordt het verlies van de ‘geradicaliseerde’ GL/PvdA, als signaal van ‘de’ kiezer dat deze, net als de VVD, geen zin heeft in een kabinet met links. Niet voor niets liepen sociaaldemocraten en aanverwanten massaal over naar het veel gematigder D66 toch? Nou dan.

‘Als er nog een restzetel bij D66 neerdwarrelt, kruipt centrumrechts net over de 75 zetels heen’

Probleem is alleen dat deze coalitie geen meerderheid heeft, noch in de Tweede, noch in de Eerste Kamer. Vooralsnog dan, als er nog een restzetel bij D66 neerdwarrelt kruipt centrumrechts net over de 75 zetels heen – geen stabiele basis voor een kabinet natuurlijk, maar wel voldoende om de vorming van een middenkabinet, de enige reële coalitiemogelijkheid die wel over een ruime meerderheid beschikt, flink onder druk te zetten.

En dus hoor je nu geluiden dat Rob Jetten het eerst maar eens ‘over rechts’ moet proberen, om, wanneer dat niet mogelijk blijft, toch op zijn gewenste middenkabinet uit te komen. Dat klinkt als een strategisch puik plan en heeft maar één valkuil: wat als het wél kan, om de D66 slogan maar eens te gebruiken? Dan zit Jetten met een kabinet dat zijn achterban niet ziet zitten, en hebben we bij de volgende verkiezingen (die dan ook niet zo heel ver weg zijn, vrees ik) geheid weer een andere grootste partij.