Het ene na het andere slot wordt geopend op weg door het gebouw. We passeren enkele bordjes die ons waarschuwen voor hoge magneetvelden, radiostraling en radioactiviteit. En dan staan we opeens oog in oog met de nieuwe FLARE-laser van de universiteit. Twee weken geleden vuurde hij voor het eerst.

Het is niet gek dat er zoveel maatregelen zijn getroffen om deze laseropstelling van de buitenwereld af te schermen. ‘Als hij aanstaat, ontvang je in deze ruimte binnen enkele seconden een dodelijke dosis Röntgenstraling,’ zegt Rienk Jongma, projectleider en wetenschapper in het pas geopende laserlab dat pal naast het magnetenlab (HFML) onder de grond is gevestigd.

Spiegels
De laser maakt nu voorzichtig zijn eerste stapjes, maar de ruimtes waar de experimenten met het laserlicht straks zullen plaatsvinden zijn nog leeg. ‘Daar moet eigenlijk alles nog worden opgebouwd,’ laat Jongma weten. ‘Bovendien moeten we het laserlicht nog naar die ruimtes zien te transporteren. De spiegels daarvoor worden als het goed is volgende week geleverd.’

Bijzonder laserlicht
Als het zo ver is, zal er innig worden samengewerkt met het magnetenlab. Laserstralen uit FLARE (Free-electron Laser for Advanced spectroscopy and high-Resolution Experiments) worden dan via dikke buizen naar de naastgelegen supersterke magneten getransporteerd. Jongma legt uit: ‘Onze laserstralen gebruiken we om de eigenschappen, zoals de geleiding en trillingen van atomen en moleculen in materialen te bestuderen. Die eigenschappen veranderen in aanwezigheid van hoge magneetvelden en om dat waar te nemen heb je zogenoemd ‘ver-infrarood’ laserlicht nodig. FLARE maakt dat, licht met een golflengte tussen de 100 en 1500 micrometer.’

Dollemansrit
FLARE is groot: zo’n 7,5 bij 4 meter. Aan beiden uiteinden van het apparaat bevinden zich spiegels. Daartussen worden elektronen razendsnel heen en weer gekaatst. Door ze in deze dollemansrit met magneten te beïnvloeden zenden ze het gewenste licht uit.

Vriendje FELIX
Ondanks het flinke formaat van FLARE is de ruimte waar hij staat nog amper gevuld. Dat komt omdat er nog plaats is voor een tweede laseropstelling die in het voorjaar van 2012 naar Nijmegen zal verhuizen. Deze laser, FELIX genaamd, wordt nu door Stichting FOM (Fundamenteel Onderzoek der Materie) gebruikt in Nieuwegein. Maar vanwege veranderingen in de organisatie past het systeem daar niet meer. ‘Daar hebben we erg veel geluk mee,’ laat Jongma weten. ‘Want dat apparaat vult onze FLARE-laser perfect aan.’

Champagne
Twee weken geleden, op FLARE’s eerste werkdag, was er in ieder geval al reden voor een feestje. ‘De champagnefles ging open,’ aldus Jongma. ‘We hebben de hele week daarna taart gegeten. Nu is het tijd om weer nuchter te worden en de gehele opstelling verder op de bouwen zodat over een half jaar de echte experimenten kunnen beginnen.’ Tekst en foto’s / Roel van der Heijden