Umberto Eco ontvangt de Vrede van Nijmegen Penning. De Italiaanse auteur en wetenschapper krijgt de penning vanwege zijn bijdrage aan de discussie en het denken over het verleden en de toekomst van Europa. De penning wordt op 7 mei in Nijmegen aan Eco uitgereikt, die dan ook de bijbehorende Vrede van Nijmegenlezing uitspreekt.

De Vrede van Nijmegen Penning werd in 2010 voor het eerst uitgereikt aan de Fransman Jacques Delors, van 1985 tot 1995 voorzitter van de Europese commissie. De penning wordt eens in de twee jaar toegekend aan een internationale hoofdrolspeler die zich heeft ingezet of nog steeds inzet voor vrede op het Europese continent en de rol en positie van Europa in de wereld. De Vrede van Nijmegen was tussen 1678 en 1679 één van de eerste vormen van Europese afspraken en samenwerking. De Vrede van Nijmegen Penning is een initiatief van de gemeente Nijmegen, de Radboud Universiteit Nijmegen, Royal Haskoning en het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Umberto Eco is in veel opzichten een Europeaan. Zijn werk is in vrijwel alle Europese talen vertaald en wordt gelezen door een groot publiek. Alleen al in Nederland behaalde zijn romandebuut De naam van de Roos het enorme aantal van vijftig drukken. Maar Eco is niet alleen geliefd bij het  lezerspubliek, door collega’s en critici wordt hij ook serieus genomen als romanvernieuwer. Hij wordt vaak gezien als de enige moderne Italiaanse auteur die werkelijk van invloed is op de Europese literatuur, omdat hij met zijn debuutroman het fundament legde voor de zogenaamde Nieuwe Historische Roman. Een genre dat de afgelopen decennia in heel Europa navolging vond.

Ook thematisch valt in Eco’s boeken de fascinatie op die hij tentoonspreidt met cruciale tijdvakken uit de geschiedenis van Europa. De naam van de Roos speelt zich af in een middeleeuws klooster, bij uitstek de bakermat van de Europese cultuur. Maar ook andere romans van Eco zijn gesitueerd in scharnierpunten van de Europese geschiedenis, zoals zijn meest recente roman De begraafplaats van Praag, dat zich afspeelt tijdens de woelige negentiende-eeuwse wording van het Europa van nu. Aparte vermelding verdient Baudolino uit 2004, dat ook speelt in de Middeleeuwen, wanneer Europa vorm krijgt en dat voor ons speciaal relevant is door het optreden als romanfiguur van keizer Frederik Barbarossa, die ook op de Nijmeegse Valkhofheuvel een burcht bezat.

In het wetenschappelijk werk van Eco is de rol van Europa eveneens present. Misschien het meest evident in de fraaie studie The search for the perfect language uit 1993, twee jaar later in het Nederlands vertaald als Europa en de volmaakte taal. In dit werk schetst hij het streven door de eeuwen heen om tot een kunstmatige universele Europese taal te komen. Het boek, zo schrijft hij, “represents a chapter in the history of European culture. (…) The history of the reasons why Europe thought that it needed a perfect language can tell us a good deal about the cultural history of that continent.”

Misschien het duidelijkst boog Eco zich over de kwestie Europa als deelnemer van het project Old Europe, new Europe, core Europe, een initiatief van Jürgen Habermas en Jacques Derrida uit 2005. Het project liet vooraanstaande Europese intellectuelen gezamenlijk reflecteren over de positie van de Europese Unie in de wereld. Eco gaf zijn bijdrage de titel An uncertain Europe: between rebirth and decline mee en wijst in zijn betoog niet zozeer op de noodzaak als wel de onvermijdelijkheid van Europese eenheid. Niet het ontegenzeglijk gedeelde gemeenschappelijk verleden, noch het Europese collectief bewustzijn, maar uiteindelijk de veranderende mondiale machtsverhoudingen maken dat “Europe will either become European, or it will fall apart”. Het is een van de vele uitlatingen van de man die Europa zowel historisch als in de huidige realiteit van zijn kritische en creatieve commentaar voorzag, en van wie een veelgeciteerde regel het tot in het Europese parlement bracht: “Vertalen is de taal van Europa”./ Persbericht Gemeente Nijmegen en Radboud Universiteit Nijmegen