Filosofie is niet per definitie ethiek. Maar weldoordachte ethiek is wat mij betreft wel per se filosofisch. Kortom voorzien van analytische dieptescherpte, geënt op theorie en toetsbare hypotheses. En dus niet zo van wie het snelst, gevatst en platst reageert op Lagerhuisachtige stellingen. In de wijsgerige ethiek zijn er grofweg twee hoofdstromingen. Enerzijds de ethische theorieën die de intentie waarmee een handeling wordt uitgevoerd als maatstaf nemen. De automobilist die uitwijkt voor een pardoes de weg op springende kleuter en vervolgens per ongeluk twee nietsvermoedende scootmobielende oudjes voortijdig naar de eeuwige jachtvelden helpt is in die optiek goed bezig. Er zijn grosso modo weer twee onderstromen in die ethiek der goede bedoelingen. De deontologie – of plichtsethiek – gaat ervan uit dat er absolute morele stelregels zijn. Beschouw de ander nooit als middel tot een doel maar altijd als doel op zich. Terwijl de deugdethiek zich vooral richt op preferente karaktereigenschappen. De kardinale deugden moed, rechtvaardigheid, voorzichtigheid en gematigdheid. Terwijl anderzijds de consequentialisten de gevolgen van handelingen juist als lakmoesproef voor morele kwaliteit nemen. Ethisch resultaatvoetbal kortom, het doel heiligt de middelen. Als je door het doden van 1000 argeloze Taliban-strijdertjes in de dop groter onheil kunt voorkomen, moet je dat vooral niet nalaten. Dé wijsgerige gevolgentheorie is het utilitarisme, naar utility, bruikbaarheid. Deontologie lijkt vooral in trek bij de levensbeschouwelijk wat steileren. Gods geopenbaarde woord als maatstaf aller dingen, de banvloek over de afvalligen. De in onze contreien immens populaire deugdethiek heeft juist iets rekkelijk, dus zuidelijk katholieks. Je kunt immers alle kanten op met die preferente karaktereigenschappen. Om deze reeks ongezouten vooroordelen af te maken: het utilitarisme is vooral liberaal-Angelsaskisch. Zeg maar pragmatisch in het kwadraat.

De onvoorspelbare wondere werkelijkheid vertoont uiteraard alle mogelijke schakeringen van dit analytische ethische triumviraat. Neem de vigerende lagelandse politiek. Als het vooropgezette utilitaristische doel (geen gezeik iedereen rijk) niet blijkt te lukken dan is dat omdat men met veel morele moed het een of andere moreel stokpaardstelregeltje niet heeft willen overtreden. Nooit ten koste van de huizenbezitters, de WAjongers, de bijstandsmoeders of de Zeeuwse boertjes.

Aanstaande 2 juli is de Amerikaans-Australische filosoof Peter Singer hier te gast. Vegetariër en voorvechter van Animal Rights. De man die menselijke superioriteitsgevoelens graag onderuit haalt. Gehaat door smal denkende gelovigen. Consequentialist bij uitstek. Onder de titel Utilitarianism and the Crises of the 21st Century zal hij spreken over wereldwijde armoede, klimaatverandering, voedselproductie en dierenrechten. Dat is nog eens andere koek dan het klein hypotheekrenteaftrekleed van de politieke koddebeiers waar wij hier te lande momenteel mee zitten opgescheept. Ik ben van de partij.