“Wetenschap is topsport!” Het is een hardnekkig cliché, maar de lievelingsmetafoor van de winnaars in de wetenschappelijke eredivisie. Want wie het heeft gemaakt, kroont zichzelf zo tot olympische held, welverdiend bovenop de apenrots van wilskracht en genialiteit. Het is natuurlijk enkel een metafoor, want als topsporter kan je op je vijfendertigste wel zo ongeveer met pensioen, terwijl de doorsnee wetenschapper dan nog dertig jaar publicaties moet poepen.

Maar als wetenschap net topsport is, wélke topsport dan? Ik vraag het me iedere keer weer af. Ze bedoelen vast niet midgetgolf, waterballet, of dressuur. De piaffe beoefen je immers in stilstand en wetenschap, die moet vooruit gaan. Wat dan wel? Met Frans wielrennen of Russisch kogelstoten kan je niet meer komen aanzetten. Voor je het weet, roep je associaties op met dubieuze stimulantia. Niet dat men dat niet doet in de wetenschap, maar het is vast niet dáárop dat men de aandacht wil vestigen.

Doorgaans wordt de metafoor gebruikt om te wijzen op de extreme competitie, die alleen door exceptioneel talent wordt gewonnen. Egoïstisch talent, zelfs, zegt secretaris generaal Sijbrand Haagsma van de technische universiteiten 4TU, die 22 miljoen mocht uitdelen ‘zodat we als Nederland kunnen excelleren’. Want wat goed is voor de 4TU…

Hij komt zelf uit het roeien. Dat lijkt een beetje op harken, maar dan in korte broek.

Onze minister Van Engelshoven had ook een goeie. Voor haar leek wetenschap op een wel erg bijzondere vorm van sport: de Hunger Games. U weet wel, het gladiatorenspel uit de film, waarbij de helden op leven en dood strijden om eten voor hun hongerende stam. Ze doelde op de uitputtingsrace om onderzoeksbeurzen. Je moet eigenlijk lef hebben om toe te geven dat je politiek verantwoordelijk bent voor een dergelijk gladiatorengevecht. En dan vinden ze míj af en toe wat cynisch!

Gelukkig keert het tij en heeft men ook in Den Haag stilaan door dat te ver doorgedreven concurrentie destructief is gaan werken. Het lang verwachte rapport Van Rijn moedigt weer samenwerking aan.

Als nieuwe metafoor stel ik tuinieren voor: in zorgzame samenwerking dingen tot bloei brengen die de gemeenschap kunnen verbazen en voeden. En, niet getreurd: ook onder fanatieke tuiniers zijn best nog wedstrijden, bijvoorbeeld voor wie de grootste pompoenen kan kweken.

Lees alle columns van Willem Halffman