In de achttiende eeuw gebeurde er geen snars in ons land, zeggen de geschiedenisboekjes. RU-historicus Joost Rosendaal vindt het hoog tijd dat beeld bij te stellen. ‘Het was een gouden eeuw voor Oost-Nederland.’ Rosendaal sprak vrijdagavond in Museum het Valkhof tijdens een expositie over de achttiende eeuw. Stralend kijkt Joost Rosendaal toe hoe drommen mensen aanschuiven om de eerste zaal te betreden. Hij heeft zojuist in zijn openingspraatje een pleidooi gehouden voor rehabilitatie van de achttiende eeuw. Waarom? ‘Geschiedschrijvers noemen de achttiende eeuw een eeuw van stagnatie. De Gouden Eeuw is voorbij, er gebeurt even niets in Nederland. Dat klopt voor Holland. Maar in het oosten begon de gouden periode toen pas. Het platteland werd belangrijk omdat de landbouwproductie steeg en de rijken er buitenhuizen bouwden. De Verlichting verbreidde zich onder de bevolking. Ook politiek gezien was de eeuw belangrijk: de patriotten legden de grondslag voor ons democratisch Nederland.’ Beulszwaard Voordat de patriotten de democratie opbouwden, braken ze rond 1796 iets ouds af: de burcht op het Valkhof. ‘Het was een symbolische vernietiging, zoals vlak ervoor de bestorming van de Bastille in Parijs, en in onze tijd het neerhalen van beelden van Saddam Hoessein in Irak.  De burcht stond voor het oude, feodale regime. Op de resten verrees een nieuwe orde.’ We staan bij een verzameling prenten van het Valkhof. Een etsplaat toont de burcht in volle glorie. Op de aquarel ernaast, enkele jaren ouder, flaneren drie bepruikte dames langs de ruïne van Barbarossa zoals we die nu kennen. De expositie heeft een Nijmeegs tintje en haalt de geschiedenis dichtbij. Rosendaal wijst op het beulszwaard waarmee in 1705 burgemeester Willem Roukers werd onthoofd, een soort Nijmeegse Johan van Oldenbarnevelt. Conservator Barbara Kruijsen, in 2002 gepromoveerd aan de RU, maakte de tentoonstelling. In nauwe samenwerking kozen Kruijsen en Rosendaal de onderwerpen van respectievelijk expositie en boek, dat los van de tentoonstelling te lezen is. Ze konden naar hartelust ‘shoppen’ in de collecties van Museum het Valkhof en de musea van Arnhem, Zutphen en Twente. Proefjes De Nijmeegse advocaat Johan in de Betouw (1732-1820) – inderdaad, van de In de Betouwstraat – verzamelde antieke oudheden in zijn vrije tijd. Anderen hadden riskantere hobby’s: ‘Er werd geëxperimenteerd met elektriciteit. Allerlei stoffen – en ook mensen – werden aan stroom blootgesteld om de effecten te bestuderen.’ Rosendaal wijst op de afbeelding van een gigantische elektriseermachine in een salon. De illustratie doet denken aan foto’s van de eerste computers. / Lydia van Aert