Hoe ziek is de politiek? Is de kiezer de weg kwijt? We staan voor de vijfde Tweede Kamerverkiezingen in tien jaar tijd, op een moment dat de binding met politieke partijen lager dan ooit lijkt te zijn. In de tweede aflevering van een vierdelige Vox-stembusserie politicoloog Kristof Jacobs: ‘Nederlanders gaan eigenlijk maar weinig naar de stembus.’ Zijn we verkiezingsmoe in Nederland? ‘Dat betwijfel ik. Het kan zijn dat de campagne nog niet leeft onder de bevolking, maar vergeet niet dat het grootste deel daarvan zich afspeelde in de vakantie. Roemer, Rutte en Wilders zijn pas laat actief geworden. Dat is een slimme zet, want de aandacht van mensen is beperkt. Wanneer gesuggereerd wordt dat Nederland verkiezingsmoe zou zijn, zeg ik: kijk eens naar Zwitserland. Daar wordt iedere twee maanden wel een referendum gehouden.’ Minder mensen zijn lid van een politieke partij en er zijn veel zwevende kiezers. Den Haag lijkt het contact met de burger verloren. Hoe komt dat? ‘In Nederland heeft een vergaande vorm van ontzuiling plaatsgevonden. Er is nu veel meer te kiezen. Waar vroeger iedere zuil zijn vaste aanhang had, moeten partijen nu vechten om stemmen binnen te halen. Het aandeel van mensen die nog volgens het verzuilingsprincipe altijd op dezelfde partij stemmen, brokkelt af. Nieuwe kiezers zijn niet gebonden aan een bepaalde partij. Verzuilde partijen waren bestuursgericht, maar hadden na verloop van tijd geen sterke ideologie meer. Het CDA is ideologische altijd een grijze muis geweest, behalve op ethisch vlak en ook de PvdA heeft ideologische veren afgeschut. De PVV, VVD en SP zijn meer uitgesproken dan de traditionele middenpartijen en winnen daarmee stemmen. Zij hebben een duidelijk beeld van hoe ze de samenleving zien. Het is een misvatting dat kiezers vooral naar poppetjes kijken. Er is onderzoek gedaan naar het stemgedrag. Daarbij werd kiezers gevraagd: zou je ook op de lijsttrekker stemmen wanneer deze lager op de lijst zou staan? Daarop antwoordde maar 25 procent bevestigend. En als deze naar een andere partij zou vertrekken? Slechts 10 procent van de huidige stemmers, zou volgen. De inhoud is dus wel belangrijk.’ Wat moet de politiek doen  om met name de jonge kiezer meer te betrekken bij besluitvorming? ‘Er wordt wel eens geklaagd dat jongeren te weinig politieke betrokkenheid tonen. Ze voelen zich vooral aangetrokken tot de onderwerpen die hen aangaan. Een werkende met een huis zal bijvoorbeeld oog hebben voor zowel de hypotheekrentediscussie als wat partijen vinden van  verhoging van de AOW-leeftijd. Voor jongeren is de langstudeerboete een issue dat speelt. Maar het is wel een item waarop ze zich ontzettend snel hebben gemobiliseerd: een teken dat studenten nog wel degelijk geëngageerd zijn. Dit voorjaar kwam de G500 met het plan om ideeën van binnenuit, in de reeds bestaande partijen, in te planten. Dat is dé manier om de belangen van jongeren in de politiek te vertegenwoordigen. Het opzetten van een jongerenpartij heeft weinig kans van slagen. Ouderen hebben veel meer belangen die verbonden zijn met hun leeftijd.’ Elke dag mag de geïnterviewde een vraag stellen aan een van de politieke partijen. Kristof Jacobs wil van CDA-fractievolger en student bestuurskunde Mark Buck weten: ‘Wat gaan jullie doen aan de versplintering van het Nederlandse politieke landschap?’ Buck: ‘Het CDA roept op tot een sterk politiek midden, met een sterk blok van VVD, PvdA en CDA. In ons programma doen we bovendien het voorstel om in Nederland te kijken naar het Duitse verkiezingssysteem. Daarbij breng je een stem uit op zowel een landelijke partij als op een lokale kandidaat. En je kunt kijken naar het verhogen van een kiesdrempel. Dat heb ik in mijn bachelorjaar al onderzocht. Je zou die in Nederland drastisch moeten verhogen, naar ongeveer 10 procent, om flink effect te krijgen. Maar eigenlijk is dit laatste geen serieuze optie omdat daarmee bepaalde partijen tekort gedaan zouden worden.’ / Jorg Leijten, foto Dick van Aalst