‘Je wordt genaaid waar je bijstaat.’ Dat was in het kort de boodschap van cabaretier Hans Sibbel, die voor zijn nieuwe tv-programma Economische Zaken een experiment kwam doen op de Radboud Universiteit. De 45 vrijwillige proefkonijnen die bij de opnames waren lieten zich met plezier manipuleren.

Het experiment duurt hooguit een kwartiertje, maar laat goed zien waar het programma over zal gaan. De zaal wordt eerst gevraagd de laatste twee getallen van zijn of haar rekeningnummer te noteren en die twee cijfers als bedrag te visualiseren. Dat bedrag heb je om eventueel uit te geven. Daarna krijgt het publiek drie voorwerpen te zien; een fles cava, een doosje bonbons en een computermuis – met de vraag hoeveel geld ze voor deze voorwerpen over zouden hebben. Na afloop bleek dat de groep met het hoogste eindgetal als rekeningnummer veel meer geld wilde betalen voor de drie voorwerpen, soms tot wel twee keer zoveel. Het tekent volgens Sibbel hoe irrationeel economisch gedrag is, en dat is waar het nieuwe programma Economische Zaken om zal draaien. ‘Dit experiment toont aan dat als jij bij een aankoop een hoog bedrag als uitgangspunt neemt, je uiteindelijk bereid bent om veel meer uit te geven. Een autoverkoper zal daar bijvoorbeeld handig op inspelen.’ Tussen de verschillende shots door – het blijft tenslotte een tv-opname en geen cabaretshow – heeft Sibbel nog een gratis advies. ‘Wie denkt dat de supermarkt vol camera’s hangt voor de beveiliging, heeft het mis. Die hangen daar om het looppatroon van de klanten te analyseren. Speciale software analyseert het loopgedrag en de winkel wordt vervolgens deels opnieuw ingericht met het doel om de klant zolang mogelijk in de winkel te houden, waardoor het vanzelf meer geld uit gaat geven. Dus de volgende keer dat je boodschappen doet: loop gek! Vlieg van links naar rechts, zorg dat jij het virus bent voor de software die jouw geld wil afpakken.’ Sibbel, in een ver verleden nog afgestudeerd als econoom, wil dat iedere aflevering zo’n eyeopener bevat. ‘De mensen moeten er wat aan hebben. Al mijn werk gaat op één of andere manier over menselijk gedrag, over hoe de mens in elkaar steekt. En economie gaat voor een enorm groot deel over irrationeel gedrag. Tijdens de crisis wordt zoveel bepaald door geld, terwijl mensen nauwelijks weten waarom ze handelen zoals ze dat doen. Daar erger ik me aan. Ik wil dat mensen na het zien van mijn programma een beetje beter begrijpen hoe het werkt, ik wil ze een beetje opnieuw opvoeden.’ / Tim van Ham De eerste aflevering van Economische Zaken is op vrijdagavond 29 november om 19:30 uur op Nederland 2.