In Den Haag wordt vandaag De kabinetsformatie in vijftig stappen gepresenteerd, een boek van Carla van Baalen en Alexander van Kessel van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis. Een leerzaam boek, ook als de formatie van komend najaar zich niet aan alle beschreven stappen houdt. De auteurs schreven De kabinetsformatie in vijftig stappen op verzoek van de Raad van State en het ministerie van Algemene Zaken. Die vroegen om ‘een soort van spoorboekje’, waarin alle verspreide kennis over het procedurele verloop van een kabinetsformatie bijeengebracht werd. Tekst en uitleg De onderzoekers deden meer: elke stap in het formatieproces lichten zij toe met staatsrechtelijke en historische tekst en uitleg. Sinds wanneer doet men dit en waarom? Is er een staatsrechtelijke grondslag? Hoe heeft deze stap zich ontwikkeld? Van Kessel: ‘Die uitbreiding vonden wij als historici interessant maar ook relevant. Omdat iedereen die op enig moment bij een bepaalde stap denkt: “kunnen we die niet overslaan”, zo kan zien wat je daarmee potentieel overhoop haalt.’ Transparant? Eén van de stappen die het boek (dat uitgaat van de situatie tot nog toe) beschrijft, is in maart aangepast. De Tweede Kamer benoemt voortaan de informateur, tot op heden was dat een taak voor het staatshoofd. Van Kessel: ‘De overweging van de Kamer is dat de nieuwe procedure transparanter en democratischer is. Maar dat is nog maar de vraag. Zoals het was, werden alle Tweede Kamerfracties, van groot tot klein, gehoord door de koningin voordat zij een informateur voordroeg. Nu beslist de Kamer in een debat. Het recente wandelgangenakkoord heeft laten zien hoe dat kan gaan: het plenaire debat was een formaliteit, de vijf partijen die dat akkoord tot stand hebben gebracht waren er voordien al uit en de andere fracties kwamen er niet meer aan te pas.’ Misschien anders, wel vergelijkbaar Ook al houdt de komende formatie zich niet exact aan het proces tot nog toe, De kabinetsformatie in vijftig stappen is daarmee niet overbodig. ‘Het beschrijft de héle gang van zaken van verkiezingen tot en met de presentatie van een nieuw kabinet. De rol van het staatshoofd kan anders worden, maar een groot aantal stappen is toch vergelijkbaar.’/ Anja van Kessel