Nederland gaat, na de val van kabinet Schoof, woensdag 29 oktober terug naar de stembus. Zo ook politiek commentator en universitair docent Peter van der Heiden. Wat valt hem op? In deze serie becommentarieert hij het politieke nieuws.

Hoewel, om nog maar eens aan te haken op mijn laatste column, VVD-leider Dilan Yesilgöz met haar afwijzing van de ‘geradicaliseerde’ GL-PvdA en haar omarming van een getalsmatig onmogelijk rechts kabinet, amechtig blijft proberen om de komende verkiezingen tot een strijd tussen links en rechts te maken, is dat natuurlijk niet de echte tegenstelling. Haar partijgenoot Klaas Dijkhoff had het maanden geleden beter door: het gaat op 29 oktober niet om progressief versus conservatief, maar om democratisch versus antidemocratisch. En die laatste club heeft, nationaal, Europees en mondiaal, de wind bepaald mee.

Nu kun je je afvragen of, als de kiezer radicaalrechts (PVV, BBB, FvD, JA21 en SGP) straks beloont met volgens de peilingen meer dan vijftig zetels, dat niet óók democratie is. Dat wil de Nederlander dan blijkbaar. Maar democratie is meer dan regeren per meerderheid. In een democratie wordt ook rekening gehouden met de belangen van de minderheid, iets waar deze partijen tot nu toe in woord en soms ook in daad niet hebben uitgeblonken.

Deze antidemocratische partijen zetten stuk voor stuk de bijl aan de wortel van onze rechtstaat. Volgens de PVV zijn journalisten, waakhonden van de democratie, ‘tuig van de richel’. De rechtspraak wordt gediskwalificeerd als ‘D66-rechters’. De Tweede Kamer is een ‘nep-parlement’. De BBB zet de Raad van State (‘een adviescollege…’) in de beklaagdenbank door te suggereren dat deze door D66 en GroenLinks wordt gedomineerd en dus niet neutraal is, en stuurt doodleuk een voorstel dat tegen de Grondwet ingaat naar de Tweede Kamer. Forum suggereert dat de politieke elite niet de belangen van het volk dient, maar van een geheimzinnig Jamesbondiaans buitenlands genootschap dat uit is op wereldheerschappij.

Dit aanwakkeren van wantrouwen in allerlei democratische instituties plaveit de weg voor autocratisch bestuur, waarop de burger steeds minder invloed krijgt. In Amerika begint de vraag op te komen of de tussentijdse verkiezingen volgend jaar wel zullen plaatsvinden, of dat president Donald Trump en de zijnen een niet-bestaande noodtoestand zullen gebruiken om deze over te slaan. Een doodenge ontwikkeling, waar we hier dus ook al wat aanzetten toe zien (asielnoodwet, anyone?).

De verkiezingen gaan dus niet over een zeteltje meer of een zeteltje minder voor rechts of links. Ze gaan over het behoud van de democratie en de rechtstaat. Nu maar hopen dat het vertrouwen in die rechtstaat nog groot genoeg is om die te willen behouden.