De nieuwe fraudezaak, ditmaal aan de Erasmus Universiteit, is opnieuw een klap in het gezicht van de sociaal psychologen. Daniel Wigboldus – hoogleraar in Nijmegen en voorzitter van de Associatie van Sociaal Psychologische Onderzoekers ASPO – roept net als na de affaire Stapel roept hij op tot grotere transparantie. Deze week kwam aan het licht dat de Rotterdamse hoogleraar Dirk Smeesters fraude heeft gepleegd met drie wetenschappelijke artikelen. Hij heeft onwelgevallige data weggelaten zonder daar melding van te maken. De zaak is vele malen kleiner dan die van Stapel, die meer dan dertig publicaties uit zijn duim heeft gezogen. Stapel werd door de Tilburgse universiteit ontslagen, Smeesters is inmiddels opgestapt in Rotterdam. Overeenkomsten Daniel Wigboldus ziet overeenkomsten tussen Smeesters en Stapel. In een persverklaring, ook verstuurd aan het NRC Handelsblad, signaleert hij dat beide hoogleraren zelf hun data verzamelen, bewerken en analyseren, zonder of met te weinig controle van buitenaf. Smeesters is de data waarop hij de gewraakte artikelen baseerde inmiddels kwijtgeraakt. ‘De les lijkt me duidelijk’, aldus Wigboldus: ‘Transparantie en controleerbaarheid door collega’s is cruciaal.’ Les geleerd Voor zover Wigboldus kan overzien zijn binnen de Nederlandse onderzoeksgroepen in zijn vakgebied inmiddels lessen getrokken. Zo worden de data centraal opgeslagen per groep, in plaats van een individuele onderzoeker die dat beheert. Een andere maatregel is het goed documenteren van de verzamelde data. Wigboldus wijst daarbij op betere scholing. ‘De verschillende aspecten van wetenschappelijke integriteit zullen met de recente gevallen in ons achterhoofd wellicht een nog belangrijke plaats in het onderwijs moeten krijgen.’ Eerlijk Waar voor Stapel geen enkel pardon geldt, plaatst Wigboldus wel een kanttekening bij de fraude van Smeesters. Het verwijderen van data waarvan Smeesters is beschuldigd, is niet per se een doodzonde. Specifieke data worden wel vaker verwijderd, aldus Wigboldus, bijvoorbeeld als uit de analyse blijkt dat een proefpersoon niet serieus heeft meegewerkt aan een enquête. Je krijgt een beter oordeel als je zulke data verwijdert, stelt de Nijmeegse hoogleraar. ‘Maar het is dan wel van belang dat je als wetenschapper hier open en eerlijk over rapporteert.’ / Paul van den Broek