Afgelopen weekend (17 maart) opende in Berlijn een expositie over metamodernisme, samengesteld door Timotheus Vermeulen (28) en Robin van den Akker, die de inmiddels wereldwijd bekende stroming in 2010 hebben ‘uitgevonden’. Timotheus Vermeulen is docent Algemene cultuurwetenschappen aan de Radboud Universiteit . Hij legt uit wat metamodernisme is.

‘We merkten dat er een nieuwe generatie opkwam die verder wil na het postmodernisme. Postmodernisme heeft veel goeds gebracht: het heeft ons geleerd om alles te ontleden, te deconstrueren, te doorgronden en relativeren. We willen ook niet terug in de tijd  want de grote verhalen zijn echt voorbij. Maar nu is er een generatie die zegt: we kennen de gevaren van communisme, kapitalisme, van religies en ideologieën, we zijn ons bewust van de grenzen van ons weten en kunnen – en toch willen we verder. To try in spite of hebben we dat genoemd. Een zinsnede die vaak terugkomt in beschouwingen over metamodernisme: tegen beter weten in proberen. Andere termen die we gebruiken zijn ‘geïnformeerde naïviteit’ en ‘pragmatisch utopisme’.

Occupy is een mooi voorbeeld van die manier van denken: idealisme zonder één groot verhaal erachter. Mensen willen wat anders en zijn bezig om daar richting aan te geven. De cynische reactie daarop is: ‘die lui weten niet wat ze willen’. Dat is niet zo – maar waar je voor staat, dat kan voortdurend geherpositioneerd worden. Daar verwijst de term metamodernisme ook naar: ‘meta’ is bij ons afgeleid van de Griekse term ‘metaxis’, waarmee Plato een ‘beweging tussen’ aanduidt.

Kunstenaars die wij metamodern noemen, zijn bijvoorbeeld de regisseur Wes Anderson (van onder andere The Royal Tenenbaums), schrijvers als Jonathan Franzen, David Foster Wallace, Haruki Murakami en Roberto Bolano. En in de beeldende kunst noemen kunstenaars als Ragnar Kjartansson, Mariechen Danz, Persijn Broersen en Margriet Lukacs zichzelf metamodern.
Studenten vinden het fantastisch: het mag weer ergens over gáán. Dat is een opluchting. Zelfs als je weet dat waarheid niet bestaat, dat alles relatief is, moet je, al is het maar tijdelijk, ergens in kunnen geloven om verder te kunnen komen in je denken.’

De tentoonstelling Discussing Metamodernism is tot 21 april 2012 te zien in galerie Tanja Wagner, Berlijn. Er is belangstelling uit Spanje, Engeland en Amerika voor ‘reprises’ van deze expositie (maar dan ook ingevuld met lokale kunstenaars). Het artikel Notes on metamodernism, waarmee Vermeulen en Van den Akker het metamodernisme introduceerden, verscheen in 2010 in het Journal of Aesthetics and Culture; binnenkort verschijnt een Chinese vertaling. Er is ook een webzine, waaraan meer dan 15 jonge wetenschappers en critici uit heel de wereld meewerken: Notes on Metamodernism.

Timotheus Vermeulen schrijft en geeft les over metamodernisme, film en tv en nieuwe esthetiek. Samen met andere onderzoekers van de opleiding Algemene Cultuurwetenschap neemt hij deel in het Centre for New Aesthetics, waar onderzoekers en kunstenaars gezamenlijk onderzoeken ‘waar het naar toe gaat’ met de kunsten.