Anderhalf jaar geleden boekte de PVV een monsterzege tijdens de Tweede Kamerverkiezingen. Het kabinet-Schoof dat daaruit ontstond, is gevallen. Hoe beziet politiek commentator Peter van der Heiden de toekomst?

Blijkbaar heeft het de H. Geest in het Pinksterweekend behaagd om ook enig inzicht te doen indalen in beoogd VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz. Fel wees zij afgelopen dagen een nieuwe coalitie met de PVV af. Goed nieuws, zo op het eerste gezicht – ware het niet dat er weliswaar het goede wordt gedaan, maar om de verkeerde redenen. Wilders was een wegloper zei ze, en het was volstrekt onverantwoord om in tijden van geopolitieke spanningen het eigenbelang (want in Wilders’ eenmanszaak staat partijbelang gelijk aan eigenbelang) te laten prevaleren boven dat van het land. Tamelijk hypocriet van iemand die nog geen twee jaar geleden exact hetzelfde kunstje uitvoerde, op exact hetzelfde thema en in exact dezelfde oorlogstijd, maar dat terzijde.

Inhoudelijk was er geen probleem. Sterker nog, haar partijgenoot Van Weel gaat de PVV-plannen, die op zijn minst schuren met de rechtsstaat, gewoon proberen zo snel mogelijk in wetgeving om te zetten – de demissionaire status van het kabinet ten spijt. Als er nu één onderwerp maatschappelijk controversieel is, is migratie het wel (zelfs de omvang van het ‘probleem’ is controversieel), maar met de macht van het getal is het politiek gewoon nog snel voor de verkiezingen door te drukken: ‘Kijk eens hoe wij leveren op migratie, wat Wilders niet kon!’

‘Om ons heen zien we wat regeringsdeelname van rechtsradicalen doet: het holt de democratie uit’

Waar Yesilgöz bij de vorige kiezers door het feitelijk blokkeren van GL/PvdA probeerde haar partij de grootste op rechts te maken (een gruwelijke onderschatting van de electorale aantrekkingskracht van Wilders), doet ze nu weer hetzelfde met het uitsluiten van de PVV, gecombineerd met het overnemen van diens standpunten. Terwijl nu het moment was geweest om duidelijk te maken dat haar partij een verkeerde afslag had genomen door überhaupt met de rechtspopulisten in zee te gaan. Nu had ze kunnen laten zien dat het tijd is om op te staan voor democratische waarden, die door de regeringsdeelname van de PVV fors onder druk kwamen te staan (dat er bij de formatie een rechtsstaatverklaring opgesteld moest worden, spreekt boekdelen).

Om ons heen zien we wat regeringsdeelname van rechtsradicalen doet: het holt de democratie uit. Kijk naar Polen (een nieuwe PIS-president), naar Hongarije (Orbán), en, sinds januari naar de VS, waar Trump zelfs, ongrondwettelijk, het leger inzet tegen demonstranten in Los Angeles. Ik wil daarom geen strategische, opportunistische uitsluiting van de PVV als regeerpartner, maar een principiële – zeker van een partij die de D van democratie zo prominent in de naam draagt.